Η ονομασία του χωριού
Τις τελευταίες δεκαετίες για τις ονομασίες του χωριού έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Ο Καθηγητής κ. Ιωάννης Β. Κογκούλης αναφέρει τα ακόλουθα:
Το χωριό έχει δύο ονόματα, ένα καθαρά ελληνικό και ένα αρωμουνικό και ελληνικό. Η καθαρά ελληνική ονομασία του είναι Λάκκα και η αρωμουνική και ελληνική Λάϊστα. Μάλιστα στα αρωμουνικά χρησιμοποιούμε την ελληνική ονομασία, ενώ στα ελληνικά την αρωμουνική και ελληνική. Για παράδειγμα, «noi him din Lakka» σημαίνει: «είμαστε από τη Λάκκα, τη Λάιστα». Η ονομασία Λάκκα συναντιέται και σε άλλα χωριά. Έτσι λόγου χάρη, έχουμε τη Λάκκα Σουλίου, Πατρών, Κερκύρας κ.ο.κ. και σχετίζεται με την τοποθεσία, αφού λάκκα ή λάκκες ή ξανοίγματα είναι μέρη που περιβάλλονται από δασικές εκτάσεις, ακαλλιέργητες ή καλλιεργήσιμες.
Η ονομασία Λάιστα είναι αρωμουνική ως προς το πρώτο μέρος και ελληνική ως προς το δεύτερο, αφού η λέξη είναι σύνθετη. Όσοι γνωρίζουν την αρωμουνική διάλεκτο, μπορούν εύκολα να το καταλάβουν.

“1884 ιουλίου 27. σιμίοσι κάνο ότι σίμερον κλέφτες άρπαξαν τι
Δούκο του Κουλάκι κε τι Λινούσιο του Θοδορί.
Ιουλίου 31. ι κλέφτες ίταν σααρκατσιάνι κε από δικί μας πατριότε
ο γιόργι ντάλας κε ο φλέγκας κε ο γιφτοστρατίς με τι μεγάλι σι-
μουρία ο ντουνιάς δε βγένι ντιπ όξο. Μόνο τασκέρια γιρίζουν.”

Για τον Φλέγκα ούτε είχαμε ακούσει ούτε είχαμε διαβάσει τίποτε. Αποταθήκαμε στον κ. Ευάγγελον Αβέρωφ-Τοσίτσαν, που είχε ακούσει γι αυτόν, όχι βέβαια από τη θεία του τη Βασιλαρχόντισσα (=Βασίλισσα κι αρχόντισσα), γιατί όσες φορές τη ρωτούσε ταραζόταν και ερχόταν σε άσχημη κατάσταση με την ανάμνηση αυτής της μεγάλης δοκιμασίας, αλλά από πρόσωπα πάλι συγγενικά:
Οι αρχοντάδες του Μετσόβου καθόντανε στο Κουλτούκι, όπου όχι μόνο απαγορευόταν να μπουν άνθρωποι της δεύτερης τάξης σ' εκείνη την πλατεία, αλλά και να περάσουν ακόμα απ' τον διπλανό δρόμο.

Η διδακτορική διατριβή "Η Πατριαρχική Εξαρχία Μετσόβου (1659-1929) Η θρησκευτική, εθνική και κοινωνική της προσφορά" του Μιχαήλ Γ. Τρίτου, εξετάζει τον ιστορικό θεσμό της πατριαρχικής εξαρχίας Μετσόβου, η οποία ιδρύθηκε το 1659 με πατριαρχικό σιγίλλιο του πατριάρχου Παρθενίου του Δ' και καταργήθηκε το 1924 με την προαγωγή της σε προσωρινή μητρόπολη. Τα κύρια συμπεράσματα της πραγματείας είναι: στο διάστημα των 265 χρόνων ζωής και δράσης της η πατριαρχική εξαρχία Μετσόβου επετέλεσε ένα έργο θρησκευτικό, εθνικό και κοινωνικό. (1) Θρησκευτικό: H Πατριαρχική Eξαρχία Μετσόβου υπήρξε η ανωτάτη εκκλησιαστική και πνευματική αρχή της περιοχής. (2) Εθνικό: το εθνικό της έργο εντοπίζεται σε δυο σημεία: α) στη λειτουργία σχολείων και β) στην αναχαίτιση της ρουμανικής προπαγάνδας. Η διάσωση και η καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας ήταν πρωταρχικό μέλημα της εξαρχίας Μετσόβου. Ο δεσμός της εξαρχίας με την παιδεία ήταν άμεσος στην ακριτική αυτή γωνιά της μεσημβρινής Πίνδου. H Πατριαρχική Εξαρχία Μετσόβου αντιμετώπισε αποτελεσματικά τη ρουμανική προπαγάνδα, η οποία διεκδικούσε το βλαχοφωνο στοιχείο που κατοικούσε σ' αυτή την περιοχή. (3) Κοινωνικό: ο εκάστοτε πατριαρχικός Έξαρχος Μετσόβου προήδρευσε των εκκλησιαστικών δικαστηρίων, ιερού και μεικτού, της Εξαρχίας. Μετείχε του επαρχιακού συμβουλίου της υποδιοικήσεως Μετσόβου. ρύθμιζε θέματα ληξιαρχικά, διαθηκών, προικώων διαφορών, υιοθεσίας, μνηστειών, γάμων, διαζυγίων, κληροδοτημάτων κ.α. Γενικά ο θεσμός της Πατριαρχικής Eξαρχίας Μετσόβου απέβει σωτήριος για τη γεωγραφικά απομονωμένη και εθνικά ευαίσθητη περιοχή του Μετσόβου. Διαβάστε online ή κατεβάστε

Όψεις του εθνικού και γλωσσικού αυτο- και ετεροπροσδιορισμού στη νότια βαλκανική χερσόνησο

Θυμάμαι τον Γκραίκο παππού μου, τον μπαρμπα-Τζιόρτζη να με ρωτά, σαν πήγαινα στο χωριό της μητέρας μου στο Ρουμλούκι: «Τι είσαι βρε ’συ, Ρωμιός για Βλάχος;» Ενώ στη Βέροια, ο Βλάχος παππούς μου, ο λαλα-Στέργιος, με ρωτούσε στα βλάχικα: «Τσε χι τίνι, Αρμούν ια Γκρέκ;» (Τι είσαι εσύ, Αρμούνος ή Γκραίκος;). Και εγώ, μη θέλοντας να τους κακοκαρδίσω, έδινα στον καθένα την απάντηση που ήθελε να ακούσει.[1]

Με αυτά τα λόγια αρχίζει η εισαγωγή του έργου του Αστέριου Κουκούδη, Μελέτες για τους Βλάχους, το οποίο κυκλοφόρησε το έτος 2000. Σκοπός μου σ’ αυτή την ανακοίνωση είναι να σχολιάσω ορισμένα κείμενα που γράφτηκαν στα ελληνικά γύρω στο 1800 και γύρω στο 2000 με θέμα τις ομάδες και τις γλώσσες που απαρτίζουν το ψηφιδωτό της νότιας βαλκανικής χερσονήσου.