Ιστορίες - γεγονότα

Έπεσαν τα Γιάννινα, έπεσαν τα Γιάννινα, έπεσαν τα Γιάννινα
Οι πολεμικές επιχειρήσεις του 1912-1913 είχαν αναστατώσει την ήρεμη και ήσυχη καθημερινότητα των κατοίκων του χωριού μας. Συνεχώς έφταναν μηνύματα, πληροφορίες και ειδήσεις για τις μάχες του ελληνικού στρατού στο Μπιζάνι, για τις δυσκολίες και τα προβλήματα που υπήρχαν ακόμη και από την κακοκαιρία. Μάλιστα πέντε χωριανοί μας, ξεκίνησαν εθελοντικά να πάνε και αυτοί να πολεμήσουν.
Συνάντησαν Τούρκους μετά το Σκαμνέλι και δόθηκε εκεί μία πολύ σκληρή μάχη. Σ’ αυτή τη μάχη σκοτώθηκε ο μουσικός Γιάννης Καρακατσούλης, ο Νικόλας Τσιάμης και ο Βαγγέλης Τόσκας. Τραυματισμένοι επέστρεψαν στο χωριό, ο Αθανάσιος Εξάρχου, ο Απόστολος Ν. Νούτσος (Τόλας) και ο Μιχάλης Μπιζιάκης.
Το πένθος απλώθηκε σε όλο το χωριό και όλοι ζούσαν με φόβο, αγωνία και ανασφάλεια. Πότε και πώς θα τελείωναν οι μάχες; Θα νικούσε ο ελληνικός στρατός; Είχε έρθει η ώρα για τη λευτεριά; Μία μεγάλη παρέα Βρυσοχωριτών, εκεί στα μέσα του Φλεβάρη του 1913, πήγαν στα Γιάννινα για δουλειές και ψώνια. Ανάμεσά τους και η Δέσπω Κλιέτσου-Μπουλιάνα και η Μάτω Κυρτσάλη.

ΕΚ ΛΑΡΙΣΣΗΣ 10 Δεκεμβρίου 1892 Ιδιαιτέρα ανταπόκρισης «Φωνής της Ηπείρου»
Ειδήσεις εκ Σαμμαρίνης - Λεπτομερέστεραι πληροφορίαι περί των προς τους Ρωμούνους συμπλοκών των κατοίκων - Ολόκληρον σχολείον μετά των μαθητών και διδασκάλων ανάστατον - Εύγε σας, Σαμμαρινιώται
Εί και ο επί συκοφαντίαις διακεκριμένος περιβόητος ηγέτης της ανά την Ήπειρο-Μακεδονίαν επιπολαζούσης Ρωμουνικής σπείρας Απόστ. Μαργαρίτης εκίνει πάντα λίθον όπως επέμβη εις τα της ευάνδρου Σαμμαρίνης και δια του εν Γρεββενοίς διαρκώς διαμένοντος πράκτορος προδότου Ζήση Βουβουσιώτου κατεβασανίζει τους ατυχείς Σαμμαριναίους διαβάλων αυτούς προς τας αυτόθι Τουρκικάς αρχάς αίτινες τυφλοίς όμμασι δίδουσαι πίστιν εις τους ψευδείς λόγους του υπούλου κατεβίβαζον τους αναιτίους και αθώους εκείνους ορεινούς άνδρας εκ του ευκραεστάτου κλίματος της Σαμμαρίνης εν ώρα θέρους εις το λίαν μισητόν και ανυπόφερτον αυτοίς νοσώδες κλιμα των Γρεββενών, ένθα ριπτόμενοι εις σκοτεινάς και αθλιεστάτας ειρκτάς εσήποντο ανεχόμενοι μυρίας κακώσεις, επί τω λόγω ότι συνεννοούνται μετά της Ελλ. Κυβερνήσεως και έχουσιν επαναστατικούς σκοπούς, ουδέν όμως ηδυνήθη να φέρη αποτέλεσμα.  

Το παρακάτω κείμενο του Κουκουλιώτη δασκάλου Κώστα Λαζαρίδη είχε δημοσιευτεί το 1983 στο περιοδικό «το Ζαγόρι μας». Είχε γραφτεί με αφορμή τη συμπλήρωση, τότε, των 70 χρόνων από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων και της ευρύτερης περιοχής.

«Συμπληρώνονται φέτος εβδομήντα χρόνια από τότε που έσπασε η αλυσίδα της μακρόχρονης Τούρκικης σκλαβιάς και τυραννίας για τα Γιάννινα και κατά συνέπεια και για το Ζαγόρι μας. Εβδομήντα χρόνια από τότε που ο λαμπρός ήλιος της λευτεριάς φώτισε εθνικά το Ζαγορίσιο μας χώρο. Δικαιολογημένα πανηγυρίζουμε στις 21 του Φλεβάρη τη μέρα της χρονογύριστης Εθνικής μας χαράς. Πανηγυρίζουμε τη μέρα αυτή το χρονικό ορόσημο δυο διαφορετικών εποχών και εθνικών καταστάσεων. Χρονικό ορόσημο, που έκλεισε η σκληρή και μαύρη εποχή της Τουρκοκρατίας και άνοιξαν καινούριες σελίδες για την ιστορία του Ηπειρωτικού χώρου, σελίδες κάτω από τη σκιά της γαλανόλευκης. Χαιρετίζουμε πανηγυρικά αυτή τη μέρα σαν μέρα που παραδόθηκαν τα κλειδιά του Μπιζανίου στα νικηφόρα Ελληνικά στρατεύματα που ύψωσαν τη σημαία στα θρυλικά Γιάννινα απ’ όπου σκόρπισε αυτή στον Ηπειρωτικό αέρα τα μηνύματα της λευτεριάς και της μεγάλης Εθνικής χαράς.

Η ρουμανική εφημερίς «La Roumanie» όργανον επίσημον του συντηρητικού υπουργείου, εν τω φύλλω αυτής της 9 Δεκεμβρίου (1906) δημοσιεύει τάδε.
«Πεντακόσια τέκνα Ρουμούνων και άνω των τετρακοσίων πεντήκοντα τέκνα Αλβανών και Τούρκων, ενεγράφησαν άχρι τούδε είς τας εν Μακεδονία ρουμουνικάς σχολάς. Πεντήκοντα μαθηταί, εξ ων τεσσαράκοντα πέντε Ρουμούνοι, σπουδάζουσι τανύν εις την εν Θεσσαλονίκη εμπορικήν σχολήν.
» Οι αριθμοί ούτοι αποδεικνύουσιν ευγλώττως τας επιτελεσθείσας υπο των εν Μακεδονία ρουμουνικών σχολών προόδους»
Είμεθα κατά πάντα σύμφωνοι μετά της «Roumanie». Οι αριθμοί ούτοι, πράγματι, αποδεικνύουσιν ευγλώττως τας προόδους των εν Μακεδονία ρουμουνικών σχολών. Ότι δηλαδή, εν διαστήματι τεσσεράκοντα τεσσάρων ετών, απο της εμφανίσεως του Έλληνος διδασκάλου Α. Μαργαρίτου εν Μακεδονία ως αποστόλου του ρουμουνισμού κατα το 1862 παρά τας πολυειδείς προσπαθείας τας ανενδότως καταβληθείσας και πυρετωδώς επιταθείσας κατά τα τελευταία έτη, παρά τoν άφθονον διασκορπισμόν του χρυσού προς διαφθοράν και εξώνησιν των συνειδήσεων παρά τας υποσχέσεις, τας απειλάς, τας ραδιουργίας, τας καταγγελίας, και τας απηνείς καταδιώξεις, παρά τους απεγνωσμένους αγώνας λεγεώνος όλης Ρουμούνων διδασκάλων, επιθεωρητών, πρακτόρων, υποβοηθουμένων και υπό του καθολικού κλήρου, παρά την αφειδώς παρεχομένην εξωτερικήν πολιτικήν αντίληψιν, αι επιτελεσθείσαι υπό της ρουμουνικής προπαγάνδας πρόοδοι εισίν όλως μηδαμιναί και ανάξιοι λόγου·