Οι Αρωμουνοι Βλάχοι χαρακτηρίζονται από δύο πολυφωνικά συστήματα: ένα ετεροφωνικό που χαρακτηρίζει τους Βλάχους της Πίνδου και που ονομάστηκε από τον George Marcu «αυθόρμητη πολυφωνία» (spontaneous polyphony), και ένα δεύτερο τρίφωνο πολυφωνικό που παρουσιάζεται στους Φαρσεριώτες Βλάχους της Βόρειας Ηπείρου στη σημερινή Νότιο Αλβανία με ξεκάθαρους ρόλους ανάμεσα στις φωνές. Οι παλαιότερες μουσικολογικές απόψεις επανεξετάζονται με βάση επιπλέον στοιχεία που προέρχονται από επιτόπια έρευνα στην περιοχή τής Βόρειας Πίνδου και της Θεσσαλίας. Επιπλέον επιχειρείται μέσα από τη μουσικολογική έρευνα να δοθεί ερμηνεία σχετικά με τους πιθανούς λόγους εξέλιξης της πολυφωνίας στις δύο αυτές μεγάλες ομάδες των Βλάχων.
Ο όρος «πολυφωνία» στην παραδοσιακή μουσική δεν αφορά τη στενή και πλέον συγκεκριμένη έννοια με την οποία χρησιμοποιείται στην ευρωπαϊκή μουσική. Σύμφωνα με την άποψη του Bruno Nettl, είναι περισσότερο δόκιμο να κάνουμε χρήση του όρου αυτού για οποιαδήποτε συνήχηση διαφορετικών τονικών υψών (Nettl 1977: 77).
Παναγιώτατε Δέσποτα,
Ιδού τα των ισχυρών προστατών της δρακός των ρωμουνιζόντων γεναία ανδραγαθήματα! Οι γεννάδαι, αρξάμενοι από των προς πάντα τα επίσημα πρόσωπα εγγράφων κατ' εμού, ως φίλου δήθεν των Ελλήνων ανταρτών, καταγγελιών, ων ένεκα επέτυχον του εξευτελισμού της ιεράς Μητροπόλεως μου και του εμού περιορισμού εντός των στενών ορίων της πόλεως Βερροίας, παρά τα κεκανονισμένα και νενομισμένα, κατέληξαν εις την γενικήν άγριαν σφαγήν παντός ανθισταμένου εις τη φαντασιοπληξίαν αυτών. Ο αριθμός των εν τη ημετέρα επαρχία θυμάτων Ελλήνων και Ελληνοβλάχων απο 1 Αυγούστου, άχρι σήμερον, ανέρχεται εις 26, ως δείκνυσιν ο εσώκλειστος ονοματικός κατάλογος. Η επί τοις κακουργήμασι τούτοις καύχησις και αλαζονεία αφίεται αμέριστος εις τους πρωτουργούς. Γεννάται όμως το ζήτημα· τίς προκάλεσε τα κακουργήματα ταύτα;
Η περιοχή, οπου επιχωριάζουν τα περιγραφόμενα γαμήλια εθιμα των βλαχοφώνων, είναι η περιλαμβάνουσα τας επι της εν Θεσσαλία οροσειράς της Πίνδου νοτιοδυτικώς της Καλαμπάκας μέχρι της παλαιάς μεθορίου γραμμής είκοσι πέντε κώμας και κωμοπόλεις βλαχοφώνους, χωριζομένη δ' από Χασίων δια της δρυοφύτου κοιλάδος του Πηνειού. Και ήσαν μεν έτι πλείονα τα χωρία ταύτα, αλλά συν τω χρόνω, ένεκα διαφόρων αιτιών, απέβαλον το γλωσσικόν των ιδίωμα, αντικαταστήσαντα δια της ελληνικής. Ως κέντρον έλαβον την Γουδοβάσδαν (Καλομοίρα), χωρίον κείμενον πρός δυσμάς της Καλαμπάκας, εξάωρον αυτής απέχον παρά την κοιλάδα του Πηνειού. Τα δ' εμ αυτή τελούμενα κατά τον γάμον έχων υπ' όψει, περιγράφω ακριβώς κοινά παρά πάσι τούτοις έθιμα ενα γειναίς -αν όχι εν όλαις ταις λεπτομερείαις- γραμμαίς.
Βασίλειος Ι. Βήκας, Περιοδικό Λαογραφία, τόμος 4ος, έτη 1912-1913
Αντικείμενο αυτής της εργασίας είναι η συγχρονική ανάλυση ενός Κουτσοβλάχικου ιδιώματος, του ιδιώματος της Σαμαρίνας. Στην αρχή δίνεται μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της Σαμαρίνας και των ερευνών γύρω από τους κουτσόβλαχους και τη Σαμαρίνα. Στη συνέχεια με βάση τη θεωρία της λειτουργικής φωνολογίας (σχολή της Πράγας) γίνεται η φωνολογική ανάλυση του ιδιώματος (φωνηματική - φαινόμενα συμπεριφοράς – κώφωση – αποβολή – μεταφωνία – προσωδία – οροθεσία – συλλαβή - μορφοφωνολογικές αναφορές). Τέλος δίνεται ένα δείγμα διαλεκτικού κειμένου για επαλήθευση των πορισμάτων της ανάλυσης.
Η Κουτσοβλαχική είναι ένα νεολατινικό ιδίωμα· όπως όλες οι Νεολατινικές γλώσσες ανάγει την προέλευση της στη "λαϊκή λατινική" η οποία διαφέρει από την κλασική (γραπτή) λατινική στη φωνητική, τη μορφολογία, το λεξιλόγιο και τη σύνταξη. Του ανατολικού κλάδου της λαϊκής λατινικής μια πιο εξελιγμένη μορφή αποτελεί η πρωτορομανική (πολλά είναι τα προβλήματα που αφορούν τη σχέση της με τη βαλκανική λατινική,τον τόπο και το χρόνο ανάπτυξης της) από την οποία κατάγονται τα τέσσερα ρομανικά ιδιώματα: δακορουμανικη, Κουτσοβλάχικη, μογλενίτικη και ιστρορουμανική. Μετά την αυτοτελή διαμόρφωση τους τα τέσσερα αυτά ιδιώματα ακολουθούν ανεξάρτητη εξελικτική πορεία και σήμερα οι διάφορες μεταξύ τους είναι σημαντικές. Διαβάστε online ή κατεβάστε