Οι βλαχόφωνοι Έλληνες του ελλαδικού χώρου ή όπως αλλιώς είναι γνωστοί και ως Κουτσόβλαχοι, Ελληνόβλαχοι, Αρωμούνοι (όπως αυτοαποκαλούνται) ή γενικά ως Βλάχοι είναι αυτόχθονες δίγλωσσοι Έλληνες, οι οποίοι διαφοροποιήθηκαν γλωσσικά με τον εκλατινισμό τους σε όλο το μήκος της οροσειράς της Πίνδου και στα βορειότερα τμήματα της Μακεδονίας. Ιστορικά μπορούμε να καθορίσουμε αυτόν το γλωσσικό εκλατινισμό, αφού εντοπίζεται στη συνύπαρξη των Ρωμαίων στρατιωτών με τους ντόπιους Έλληνες των παραπάνω περιοχών στις φρουρές - οροφυλακές, όπου συνυπηρετούσαν. Αυτές οι οροφυλακές (τα auxilia - επικουρικά στρατεύματα) είχαν οργανωθεί στις κυριότερες οδικές ορεινές διαβάσεις και είχαν καθιερωθεί για την ασφάλεια του νεοαποικιακού ρωμαϊκού κράτους.
Αντί προλόγου
Η συμβολή των Βλαχοφώνων Ελλήνων στον Μακεδονικό Αγώνα αποδεικνύεται καθοριστική, βάσει αδιάσειστων τεκμηρίων. Υποχρεωμένος να διεξέλθω σε ελάχιστο χρόνο ένα μέγιστο θέμα, θα σταθώ επιγραμματικά στους ιστορικούς σταθμούς καμπής. Δεν χωράει, δυστυχώς, το οφειλόμενο μνημόσυνο εκατοντάδων Βλάχων και Βλαχοχωριών που συνέβαλαν αποφασιστικά ή και θυσιάσθηκαν εθελοντικά στον ιερό βωμό του Γένους. Ο ελεήμων θεός, όμως, τους γνωρίζει και τους αγιάζει. Το Μακεδονικό ζήτημα προέκυψε από τον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων και των συμμάχων τους να ελέγξουν τον υψίστης γεωστρατηγικής σημασίας χώρο της Μακεδονίας, τμήμα τότε της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και, προς έλεγχον του χώρου, να ελέγξουν τις συνειδήσεις των κατοίκων της Μακεδονίας.