Το δρώμενο του Κλήδονα αποτελεί μια ιδιαίτερη εθιμική εκδήλωση, για την οποία αντλούμε πληροφορίες από τους αρχαίους έλληνες συγγραφείς (Όμηρο, Ησίοδο, Ηρόδοτο, Αισχύλο, Σοφοκλή), αλλά και από τους βυζαντινούς Μιχαήλ Ψελλό (11ος αι.), Θεόδ. Βαλσαμώνα, Ιω. Ζωναρά (12ος αι.) και Ιωσήφ Βρυέννιο (15ος αι.) . Η λέξη κλήδονας προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κληδών, που σημαίνει τον μαντικό ψίθυρο, την προφητική ρήση, και γι’ αυτό κατ’ επέκταση σημαίνει τον οιωνό, το προμήνυμα, τη φήμη, το μάντεμα. Οι αρχαίοι την ημέρα της εορτής των Νουμηνιών είχαν και τη συνήθεια του κληδονισμού, εκληδονίζοντο, μάντευαν δηλαδή το μέλλον με τον κλήδονα.
Η ίδια τακτική συνεχίστηκε και κατά την έλευση του χριστιανισμού και την ένταξη των παγανιστικών εθίμων στο χριστιανικό εορτολόγιο . Το δρώμενο μάλιστα μαζί με άλλα έθιμα που ανάγονται στις θερινές τροπές του ηλίου συνδέθηκε με την εορτή των Γενεθλίων του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου, του μεγαλύτερου προφήτη που προμήνυσε την έλευση του Χριστού , παρόλο που η Εκκλησία επιχείρησε μάταια να το καταδικάσει και να το καταργήσει, παρομοιάζοντάς το με βακχική – παγανιστική τελετή.

Η έμπρακτη απασχόληση του νέου ανθρώπου με την τέχνη των Μουσών, σύμφωνα με την Πολυξένη Ματέυ, δεν είναι πολυτέλεια και χαμένος χρόνος. Αντίθετα είναι κέρδος γιατί θα τον πλουτίσει ψυχικά, θα τον κάνει αισθητικά πιο ευαίσθητο και θα τον προστατέψει από τη μαζοποίηση, από το να γίνει δηλαδή θύμα της τραγικής ισοπέδωσης και ομοιομορφίας στην οποία καταδικάζει τον άνθρωπο ο σύγχρονος πολιτισμός.
Ο χορός ως μια κοινωνική πράξη ξεχωριστή, αποτελεί μια σύνθετη εκδήλωση, που κλείνει μέσα του την ιστορία της κοινωνίας στην οποία ανήκει. Είναι ένας τρόπος έκφρασης, ένας τρόπος του "ομιλείν" και του "συνδιαλέγεσθαι". Ήταν ανέκαθεν πηγή χαράς και ομορφιάς, θρησκευτικής κατάνυξης, λατρείας, μαγείας ευφροσύνης ή θλίψης. Οι άνθρωποι χόρεψαν όλες τις ξεχωριστές στιγμές της ζωής τους. και εύρισκαν σ' αυτόν ένα θαυμάσιο αντιστάθμισμα των συναισθημάτων τους. Στη σκέψη του Έλληνα, ο χορός αποτελούσε μορφή και έκφραση του ελληνικού πολιτισμού. Στην αρχαιότητα, τόσο στην Αριστοτελική αντίληψη, όσο και στην Πλατωνική, θεωρούσαν τον "αχόρευτο" άνθρωπο ως "απαίδευτο" και αξιολογούσαν την όρχηση ως πρωταρχικό μέσο εκπαίδευσης και αγωγής.

Σκηνική παρουσίαση - Βασικές αρχές:
1. Η εκδήλωση αρχίζει με την άφιξη της αποστολής στο συγκεκριμένο χώρο (χώρα - αεροδρόμιο - θέατρο - σκηνή - πλατεία) και όχι την στιγμή εισόδου στη σκηνή, που αρχίζει να εξελίσσετε το καθαρά χορευτικό πρόγραμμα.
2. Την στιγμή κατά την οποία ο Χοροδιδάσκαλος δίνει οδηγίες, ή και όταν ακόμη χρειασθεί να γίνει αυτό ξαφνικά, όλοι οι χορευτές "καρφώνουν" το βλέμμα τους πάνω στο υπεύθυνο, τον παρακολουθούν σε κάθε λεπτομέρεια και εφαρμόζουν τα όσα τους ανέθεσε χωρίς διαμαρτυρίες. Όταν συμβεί να διαφωνούν ή και να μην πιστεύουν στα όσα τους ανέθεσε ο χοροδιδάσκαλος τους, τα εκτελούν και στον απολογισμό της εκδήλωσης εκφράζουν την άποψη τους.
3. Όχι ένταση, Όχι άγχος, Μόνον διάθεση για κέφι.
4. Ο καθένας σκέφτεται μόνον τον ρόλο του, ως ένας αλληλένδετος κρίκος της χορευτικής ομάδας, και ποτέ ως μεμονωμένο άτομο.
5. Όχι περιττές ερωτήσεις στον χοροδιδάσκαλο.
6. Οι σωστές αλλαγές του προγράμματος (Χορός - Μελωδία - Γενική χορευτική έκφραση - Ζωντανή κίνηση - Ψυχική συμμετοχή), εντυπωσιάζουν πάντα τον κάθε θεατή.

Σίγουρα πολλοί από σας, αγαπητοί φίλοι, μέλη της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, θα ήθελαν πολύ, αντί να βρίσκονται αυτή την ώρα, εδώ, σε αυτήν την αίθουσα, να μπορούσαν να πραγματοποιήσουν ένα οδοιπορικό – προσκύνημα στη Γράμμουστα. Και αυτό γιατί πολλοί από σας έλκουν την καταγωγή τους από αυτήν την Μητρόπολη του βλαχόφωνου ελληνισμού. Μια και αυτό είναι δύσκολο να γίνει, ας επιχειρήσουμε μαζί ένα οδοιπορικό στη Γράμμουστα, έχοντας σαν βοηθό τις δυνατότητες που μας παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία.

1. Γεωγραφικό ανάγλυφο της περιοχής Γράμμου

Α. Γεωγραφική θέση του οικισμού της περιοχής
Η απόσταση του οικισμού Γράμμουστα είναι 70 χιλ. από την Καστοριά. Η τοποθεσία του οικισμού βρίσκεται σε ύψος 1450 μ. στην κοιλάδα που σχηματίζουν οι πηγές του Αλιάκμονα ανάμεσα στις αλπικές κορυφές. Απαρτίζεται από τα εξής βουνά: από ανατολάς προς δυσμάς το " Λιβάδι", το Στριλιβάδι, Κοτρώνι ή Πέτρα, Φονικό, Μουτσέλι, Φρίνκα, Σακούλι Σακουλίκου, Φάγκο, Γκιζντόβα, Σκίρτσα, Ντάϊα, Ροφουϊλα, Φαρμάκι, Γκούβα, Περιφέρεια. Αυτή η αλπική κοιλάδα έχει έκταση 200 χιλιάδες στρέμματα. Υπάρχει μικρή δασική έκταση από δέντρα οξιάς μόνο στο βουνό Γκούβα. Όλα τα βουνά είναι κατάλληλα για βοσκή. Είναι ομαλά και προσιτά με άφθονα νερά, πλούσια σε χόρτα, σε μεγάλο υψόμετρο. Το υψηλότερο σημείο των βουνών έχει 2520 μ. όρος Γράμμος ή Γκιστόβα.