Η σημαία στο γάμο, Ελευθέριος Π. Αλεξάκης
- Κατηγορία: Ήθη και έθιμα Δημοσιεύτηκε: Σάββατο, 16 Ιανουαρίου 2016 09:50 Εμφανίσεις: 16407
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η εθνολογική (εθνοκοινωνιολογική και ιστορικο-γεωγραφική) μελέτη των πολιτισμικών στοιχείων μιας κοινωνίας μπορεί να μας δώσει μια σφαιρική εικόνα της λειτουργίας και της διαχρονικής εξέλιξης του κοινωνικού και πολιτισμικού της συστήματος. Ταυτόχρονα μπορεί να μας βοηθήσει στην κατανόηση των εθνογενετικών και εθνομεταμορφωτικών διαδικασιών που συμβαίνουν σε ένα γεωγραφικό χώρο.
Η εργασία αυτή, που μπόρεσε τελικά να τυπωθεί μετά από δέκα περίπου χρόνια, αφότου έλαβε την οριστική μορφή της, είχε πολλές περιπέτειες. Το 1984, με την έκδοση του βιβλίου μου «Η εξαγορά της νύφης», είχε αναγγελθεί η δημοσίευσή της στον 26ο τόμο της Επετηρίδας του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Ο τόμος όμως αυτός μετά από έξι χρόνια δεν έχει αρχίσει ακόμα να τυπώνεται και κανείς δεν μπορεί να βεβαιώσει πότε θα γίνει αυτό. Έτσι η κακοδαιμονία που μαστίζει θεσμούς και ιδρύματα στην Ελλάδα και οφείλεται είτε σε οικονομικούς λόγους είτε στον ανθρώπινο παράγοντα, δεν επέτρεψε να παρουσιασθεί η εργασία στον παραπάνω τόμο.
Η έκδοση της εργασίας αυτοτελώς σε μορφή μικρής μονογραφίας κρίθηκε αναγκαία από τη στιγμή που η μελέτη αποτέλεσε το θέμα (σενάριο) εθνογραφικής ταινίας (ντοκυμανταίρ) στα πλαίσια σχετικού προγράμματος του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η εθνογραφική ανάγνωση των νεκρικού πολιτισμού του Μετσόβου, ως έκφραση μίας παραδοσιακής κοινωνίας που έχει πλέον εκλείψει, θέτει εξ αρχής ένα βασικό ερευνητικό ζήτημα. Δομημένος γλωσσικά σε έναν προφορικό κώδικα ανάγει σε βασική προϋπόθεση της διερεύνησής του την ουσιαστική γνώση της τοπικής γλώσσας. Συνεπώς πέραν των εθνογραφικών παρατηρήσεων η ανθρωπολογική ερμηνεία αυτού του πολιτισμού καθιστά την εθνογλωσσολογική του προσέγγιση απαραίτητο μεθοδολογικό εργαλείο. Μέσα από αυτόν το διεπιστημονικό διάλογο θα διαπιστωθεί ότι, στις κοινωνίες του ελλαδικού χώρου, η πολιτισμική σημειολογία του θανάτου, ανεξάρτητα από τα δεδομένα της γλωσσικής του επιτέλεσης, συγκροτείται κατά ένα μεγάλο βαθμό από κοινές νεκρικές πρακτικές αλλά και κοινές μεταφυσικές αντιλήψεις.
Λέγεται ότι οι βλαχόφωνοι ούτοι περί τα μέσα της 6ης εκατονταετηρίδος
μ.Χ. κατήλθον από του Αίμου και ότι μετά πολλάς περιπλανήσεις αποκατεστάθησαν εις την και σήμερον υπ' αυτών, κατά το πλείστον, οικουμένην Πίνδον. Αλλ' είτε ούτως έχει το πράγμα είτε είναι ανέκαθεν οι κάτοικοι των μερών εκείνων, είναι όμως εκτός πάσης
αμφιβολίας την τε καταγωγήν και τους τρόπους Έλληνες, υποστάντες κατά καιρούς παντοίας βαρβαρικάς επιδρομάς. Περί τούτου πείθεται τις, αν εξετάσει και αυτήν έτι την παράξενον γλώσσαν των, την οποίαν οι αντιφρονούντες προβάλλουσιν ως επιχείρημα κατά της
ελληνικότητος αυτών· αλλά πολύ περισσότερον αν εξετάσει την σωματικήν κατασκευήν και ψυχικήν αυτών διάπλασιν, τον τρόπον του βίου, τας προλήψεις και δεισιδαιμονίας των, τα αισθήματα των, τας παραδόσεις των και προ παντός αλλου τα ήθη και έθιμα αυτών
και τα παραμύθια των.
Ο πατήρ ή ο πλησιαίτατος των συγγενών του νέου, όταν ούτος υπερβή το εικοστόν της ηλικίας του έτος, αφού σκεφθούν πρότερον οι οικείοι εις το σπίτι των και αποφασίσουν «ποιά κάνει για το παιδί των» (care face trĭ ficiorlu ameu), στέλλουσι τον προξενητήν (pruxenitulu) λεγόμενον, ίνα συναντήση είς το μεσοχώρι ή την οικίαν τον πατέραν ή τον κηδεμόνα της νέας και ομιλήσουν (tră si sburască) δια την ληφθείσαν απόφασιν υπ' αυτών. Αφού λοιπόν αμφότεροι συγκατανεύσωσιν εις την ένωσιν δια γάμου των τέκνων ή ανεψιών αυτών, δια του προξενήτου, «λέγουν για τον αρραβώνα» (ḑicu tră issosiire). Ορίζουν δε συνήθως το προσεχές σάββατον, πάντοτε την εσπέραν και ως εκ τούτου πυρετώδης γίνεται ετοιμασία «για φαγοπότι» (tră mânkare çi bĕare) αλλ' εις την οικίαν του μελλονύμφου μόνον. Η αναμενόμενη «με καρδιοχτύπι» (cu inima la bricu) εσπέρα του Σαββάτου ήλθε και εκκινεί από της του νέου οικίας η υπό την ηγεσίαν του προξενήτου στελλομένη πομπή, αποτελουμένη από πολύ ολίγους πλησιαιτάτους συγγενείς. Ο νέος δεν είναι μετ' αυτών, αλλ' ουδ' οι γονείς του, οίτινες έπεμψαν τας ευχάς των δια την ευόδωσιν της αποστολής των συγγενών. Φθάνουσι δε σιωπηλοί, ίνα μή τις εννοήση αυτούς εις την οικίαν της νέας.