Ήθη και έθιμα

Οι “Ντούφες” είναι ένα γυναικείο έθιμο του Λιβαδίου που φαίνεται ότι πάει σε βάθος χρόνου. Στις λαογραφικές και ανθρωπολογικές μελέτες που μπορέσαμε να δούμε, αλλά και στη σχετική βιβλιογραφία, δεν εντοπίσαμε ούτε τη λέξη “Ντούφες” ούτε το γυναικείο έθιμο, έστω και κάποια παραλλαγή του. Κατά τη γνώμη μας παρουσιάζει λαογραφικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον και λόγω της πρωτοτυπίας του. Η μόνη συγκεκριμένη αναφορά γίνεται στο δημοτικό τραγούδι “Ντούφα”, που καταγράφει στα 1886 ο G. Weigand, γερμανός εθνολόγος, βαλκανολόγος και γλωσσολόγος. Ο Weigand επισκέφτηκε το Λιβάδι όπου διέμεινε δύο μήνες προκειμένου να μελετήσει το γλωσσικό ιδίωμα της κουτσοβλαχικής γλώσσας του χωριού (Weigand 1888, 111).

Χριστούγεννα (Κριτσούνου)
Την παραμονή των Χριστουγέννων οι γυναίκες έπλαθαν αλμυρά κουλούρια με γάλα και σόδα τα οποία ονόμαζαν «κουλίντι», γι’ αυτό και την παραμονή των Χριστουγέννων τη λένε «τζούα ντι κουλίντι». Έπλαθαν ένα μεγάλο σε στρογγυλό σχήμα με σταυρό στο κέντρο και το ονόμαζαν «ντουμιτζέλου» δηλ. Θεός, το έβαζαν στο εικονοστάσι μέχρι τα Φώτα και την ημέρα εκείνη με το αγιασμένο νερό το μούσκευαν και ταΐζανε το κοπάδι.
Ακόμη έπλαθαν μικρά στρογγυλά κουλούρια με τρύπα στο κέντρο. Τα κουλούρια αυτά τα έδιναν στα παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα. Για να πάει καλά και το κοπάδι τους και τα ζώα τους γενικότερα έπλαθαν ένα κουλούρι σε σχήμα σταυρού.

1. Οι μεταμφιέσεις και η σημασία τους.
Στη Β. Ελλάδα, την Ήπειρο, τη Θράκη και κατ' επέκταση και στον Πόντο και τη Μ. Ασία γίνονται την Πρωτοχρονιά, όπως και τα Χριστούγεννα και την ημέρα των Φώτων, αγερμοί ενηλίκων, οι οποίοι μεταμφιέζονται. Συνήθεις ονομασίες των μεταμφιεσμένων του δωδεκαημέρου είναι Ρογκάτσια και Ρουγκατσιάρια με διάφορες κατά τόπους παραλλαγές, όπως Αργκουτσιάρια, Λιουγκατζιάρια, Λογκατσάρια, Λουκατσάρια. Ρογκατσάδες, Ρουγκατσιαραίοι, Ρουγκουτσιάρια κ.ά.

«Οι κούνιες στο πασχαλινό πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου στα βλαχοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας και η κοινωνική διάσταση του δρωμένου»
Ένα από τα σπάνια λατρευτικά δρώμενα, που τελούνταν κατά την περίοδο του Πάσχα, είναι και οι κούνιες που συνηθίζονταν στα βλαχοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας (Κλεισούρα, Βλάστη, Νυμφαίο), αλλά και σε χωριά του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης καθώς και της υπόλοιπης Ελλάδας.
Η παρούσα ανακοίνωση στηρίζεται σε προφορικές κυρίως μαρτυρίες και ελάχιστα σε βιβλιογραφικές πηγές, γιατί το έθιμο μετά το 1970 έχει ατονήσει και δεν τελείται πλέον.