Ιστορικά στοιχεία.
Είναι γνωστό ότι μέχρι σήμερα, το όποιο ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας, ελληνικής και ξένης, είχε πάντα ως επίκεντρο τον γεωγραφικό χώρο των μητροπολιτικών εγκαταστάσεων των Βλάχων (Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, Ήπειρος, Θεσσαλία, Αλβανία), και πολύ λιγότερο τους χώρους της μετεγκατάστασής των. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, η σχετική βιβλιογραφία και η δημοσιευμένη έρευνα, στην οποία θα μπορούσε να ανατρέξει κανείς για να αντλήσει στοιχεία για την παρουσία των Βλάχων στον χώρο της Ανατολικής Μακεδονίας, και ειδικότερα για το χωριό Καλύβια του “Λαϊλιά” να είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Βλαχοχώρια
Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι
Οφείλω ευχαριστίες στον πρόεδρο της Ομοσπονδίας μας και την οργανωτική επιτροπή για την ευγενική τους πρόσκληση, η οποία μου δίνει την ευκαιρία να αναπτύξω αυτή την εισήγηση.
Σίγουρα πολλοί από σας αγαπητοί φίλοι, έλκουν την καταγωγή τους, από την Γράμμουστα, η από την ευρύτερη περιοχή του Γράμμου, αυτήν την Μητρόπολη του Βλαχόφωνου Ελληνισμού. Ας επιχειρήσουμε λοιπόν μαζί μία γνωριμία με τη Γράμμουστα, έχοντας σαν βοηθό τις δυνατότητες που μας παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία.
Εκδόθηκε και κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα πραγματικά καλαίσθητο, ωραίο βιβλίο – φωτογραφικό λεύκωμα, καλοδεμένο με περίτεχνα ενισχυμένα σκούρα εξώφυλλα, στην πρόσοψη του οποίου δεσπόζει με αισθητική προσέγγιση ο τίτλος του «Η καρδιά της Πίνδου – Ανθούσα Ασπροποτάμου» και συνεχίζει στο ίδιο εξώφυλλο ένα καλοστημένο μικρό ορθογώνιο πλαίσιο με τρεις απόψεις (έγχρωμα τοπία) του χωριού, που δένει σε απίθανη αρμονία και χάρη την εικόνα αυτού του βιβλίου – λευκώματος, με το περιεχόμενό του.
Και μόνο αυτό το εξώφυλλο προσδίδει μια σοβαρή παρουσίαση και προϊδεάζει τον αναγνώστη για τα περαιτέρω.
Το πίσω μέρος του λευκώματος κλείνει με τους στίχους του Γ. Σεφέρη «Κράτησα τη ζωή μου ταξιδεύοντας ανάμεσα στα κίτρινα δέντρα κατά το πλάγιασμα της βροχής…», και με ένα όμορφο καλοδουλεμένο φαντασμαγορικό νοερό επίλογο και θα αδικούσε κανείς τον επιστολογράφο – σχολιαστή, αν δεν ξυπνούσε κάποιες ευαίσθητες χορδές και δεν απηχούσε μιαν ανάλαφρη λυρική δόνηση στην καρδιά του καλοπροαίρετου αναγνώστη.
Από τον πρόλογο του πονήματος τούτου ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πως οι τρεις αυτοί φίλοι και συμπατριώτες (Ανθουσιώτες) ωθήθηκαν να παρουσιάσουν τη φιλότιμη αυτή εργασία τους από περισσή αγάπη και μόνο και από τον έντονο «σεβντά» προς την παράδοση του χωριού τους, δίχως να σκιάζεται αυτή από ψεγάδια ιδιοτέλειας ή κερδοσκοπικής επιδίωξης.
Το Καλοχώρι Λάρισας (παλιότερη ονομασία Τόιβασι ή Ορτά) στο οποίο υπάγεται και το δημοτικό διαμέρισμα του Χειμαδίου (παλιότερη ονομασία Σουφλάρ). Είναι χτισμένα σε υψόμετρο με αυτό του Νέσσωνα και ο πληθυσμός δεν ξεπερνά τους 1000 κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Το Καλοχώρι και το Χειμάδι κατοικούνται από Βλάχους που έλκουν την καταγωγή τους από το Περιβόλι των Γρεβενών. Πέριξ του Καλοχωρίου εντοπίσθηκαν ευρήματα Νεολιθικής εποχής και της Εποχής του Χαλκού. Ο Νικόλαος Γεωργιάδης στο βιβλίο του «Θεσσαλία» αναφέρει ότι στα τέλη του 19ου αιώνα επάνω στο βουνό Χασάμπαλη σώζονταν θεμέλια περίβολου και σπιτιών και στα νότια του ορεινού όγκου σκαλοπάτια λαξευμένα στην πλαγιά για ευκολότερη κατάβαση.