Πρωί ψυχοσάββατου κάθε νοικοκυρά ετοιμάζει την κινίστρα της (ψάθινο στρόγγυλο πανέρι).
Μέσα βάζουν στη μέση ένα πιάτο βραστό στάρι με ζάχαρη, από πάνω και δίπλα ένα μεγάλο στρόγγυλο ψωμί. Κοντά στο ψωμί μικρά στρόγγυλα ψωμάκια (πιρπισιόρ), διάφορα φρούτα εποχής, χαλβά, λουκούμια, ελιές ενώ στις μέρες μας και γλυκά. Στη τσέπη από το καλό τους βελούδινο μαύρο σακάκι έχουν το δευτέρι (σημειωματάριο) με τα ονόματα των νεκρών της οικογένειας και κινούν για την εκκλησιά.
Τοποθετούν τα πανέρια με τα αγαθά (πόμιλι) στο έδαφος κάτω από το τέμπλο της εκκλησίας και κάθονται ανά σόι.
Τελειώνοντας η δοξολογία δίνουν το βιβλιαράκι τους στον παπά να διαβάσει φωναχτά τα ονόματα των κεκοιμημένων και αποχωρούν από τον ναό.
Στη συνέχεια τελούν το δικό τους ψυχοσάββατο όπως προαιώνια έκαναν.
Μεταφέρονται σε κοντινή πεδιάδα όλες οι γυναίκες του χωριού (σήμερα στην αυλή της εκκλησίας), και κάθονται όλες κάτω ανά σόι.
Στρώνουν κάτω λευκά τραπεζομάντηλα (μισάλι) και τοποθετούν τα κάνιστρα πάνω τους.
Η μεγαλύτερη σε ηλικία από κάθε σόι κόβει πρώτα το ψωμί και το μοιράζει (πάρτσε) στα γύρω πανέρια (το ψωμί είναι για τούς νεκρούς προγόνους του σογιού ανά τους αιώνες).
Στη συνέχεια μοιράζει το σιτάρι και τα υπόλοιπα αγαθά.
Το ίδιο συνεχίζουν να κάνουν και οι υπόλοιπες γύρω από τη μισάλια (τραπεζομάντηλο) εναλλάξ. Ανταλλάσσουν αγαθά, μοιράζουν μεταξύ τους, γι' αυτό το Ψυχοσάββατο το λέμε στη γλώσσα μας πιρτσέρι (μοίρασμα).
Η κάθε γυναίκα μοιράζει μόνο στο σόι του άντρα της, δεν έχει δικαίωμα να μοιράσει στο δικό της σόι - γέννος.
Φεύγοντας μεταφέρουν τα αγαθά στο σπίτι και τα τοποθετούν σε σινί (είδος ταψιού) δίνοντας σε παιδιά και άντρες ονομάζοντας νεκρούς της οικογένειας κατά τη διανομή τους.
Την Κυριακή το πρωί μοιράζουν κατά τον ίδιο τρόπο πίτες, συνήθως πιτιρόνια με ψητά φύλλα και τυρί, πασπαλιστά με ζάχαρη.
Στην συνέχεια παλαιότερα πήγαιναν στα πηγάδια και αφού τοποθετούσαν στο στόμα του πηγαδιού μαντήλι μαύρο παρακολουθούσαν την έξοδο των ψυχών από τον κάτω κόσμο.
Θεωρούσαν πως το ψυχοσάββατο των Αποκρεών, που το ονόμαζαν Κιράγκα, έβγαιναν οι ψυχές και το Ψυχοσάββατο του Αγίου Πνεύματος (Τρισάγκα) επέστρεφαν στον Άδη.
Λέγοντας:
Κιράγκα ώρε ντι ώρε
Τρισάγκα πότε βερόρε!!!
Έθιμα ψυχοσάββατου στην Ιεροπηγή Καστοριάς από τον Φώτη Τράσια
Πάνδημο μνημόσυνο στο Μέτσοβο
Φωτογράφος Κώστας Μπαλάφας
Μέτσοβο. Το μοίρασμα
Φωτογράφος Κώστας Μπαλάφας
