Σύμφωνα με όσα αναπτύχθηκαν στην παρούσα μελέτη καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι οικισμοί της περιοχής του Μετσόβου και γενικά της Πίνδου ανάλογα τη γεωγραφική τους θέση, την ιστορική τους πορεία και τους πόρους που διέθεταν ανέπτυσσαν ένα ευρύ φάσμα αγροτικών δραστηριοτήτων. Αν εξαιρέσουμε τους απόλυτα κτηνοτροφικούς οικισμούς, οι οποίοι εγκαταλείπονταν το χειμώνα από τους κατοίκους τους, οι υπόλοιποι διατηρούσαν πάντα μία γεωργική βάση. Το γεγονός δε ότι η γεωργική παραγωγή δεν ήταν πλεονασματική, δεν την καθιστά μία περιθωριακή οικονομική δομή. Απλώς, η οικονομική και δημογραφική άνοδος που βιώνει η οροσειρά, κυρίως μετά τον 18ο αιώνα διαφοροποιεί την σχέση των οικισμών με την γεωργική οικονομία. Μερικοί εξ’ αυτών διατηρούν στο ακέραιο τη γεωργική τους βάση, σε ορισμένους περιορίζεται σε τμήματα των πληθυσμών, ενώ υπήρξαν και οικισμοί που την ανέτρεψαν εντελώς μεταστρεφόμενοι αποκλειστικά στον κτηνοτροφικό κλάδο. Επίσης, και σε επίπεδο κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων η γεωργική παραγωγή διαφοροποιείται ανάλογα με τους οικονομικούς σκοπούς που εξυπηρετούσε.

Αντικείμενο αυτής της εργασίας είναι η συγχρονική ανάλυση ενός Κουτσοβλάχικου ιδιώματος, του ιδιώματος της Σαμαρίνας. Στην αρχή δίνεται μια σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της Σαμαρίνας και των ερευνών γύρω από τους κουτσόβλαχους και τη Σαμαρίνα. Στη συνέχεια με βάση τη θεωρία της λειτουργικής φωνολογίας (σχολή της Πράγας) γίνεται η φωνολογική ανάλυση του ιδιώματος (φωνηματική - φαινόμενα συμπεριφοράς – κώφωση – αποβολή – μεταφωνία – προσωδία – οροθεσία – συλλαβή - μορφοφωνολογικές αναφορές). Τέλος δίνεται ένα δείγμα διαλεκτικού κειμένου για επαλήθευση των πορισμάτων της ανάλυσης.  
Η Κουτσοβλαχική είναι ένα νεολατινικό ιδίωμα· όπως όλες οι Νεολατινικές γλώσσες ανάγει την προέλευση της στη "λαϊκή λατινική" η οποία διαφέρει από την κλασική (γραπτή) λατινική στη φωνητική, τη μορφολογία, το λεξιλόγιο και τη σύνταξη. Του ανατολικού κλάδου της λαϊκής λατινικής μια πιο εξελιγμένη μορφή αποτελεί η πρωτορομανική (πολλά είναι τα προβλήματα που αφορούν τη σχέση της με τη βαλκανική λατινική,τον τόπο και το χρόνο ανάπτυξης της) από την οποία κατάγονται τα τέσσερα ρομανικά ιδιώματα: δακορουμανικη, Κουτσοβλάχικη, μογλενίτικη και ιστρορουμανική. Μετά την αυτοτελή διαμόρφωση τους τα τέσσερα αυτά ιδιώματα ακολουθούν ανεξάρτητη εξελικτική πορεία και σήμερα οι διάφορες μεταξύ τους είναι σημαντικές. Διαβάστε online ή κατεβάστε

Στις αρχές του 18ου αιώνα το Ζαγόρι αποκτά την οικιστική μορφή και τη γεωγραφική έκταση με την οποία και σήμερα μας είναι γνωστό. Η περιοχή αυτή διαιρείται άτυπα, περισσότερο για λόγους ιστορικούς παρά για λόγους μορφολογίας, σε τρία τμήματα: το Δυτικό Ζαγόρι ή «Κατούμενα» που αποτελείται από 12 χωριά, το Κεντρικό Ζαγόρι ή «Βοϊνίκο» που αποτελείται από 21 χωριά, και το Ανατολικό Ζαγόρι ή «Βλαχοζάγορο» που αποτελείται από 12 χωριά.
Για την παρουσία των Βλάχων στο Ζαγόρι η παλαιότερη υπόθεση του Λαμπρίδη (1889^α: 37) ότι το βλάχικο στοιχείο ήταν «δέσποσαν κατ' αρχάς και του ημίσεως ίσως του Ζαγορίου», φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη γλωσσολογική διερεύνηση της προέλευσης των τοπωνυμίων στο Ζαγόρι από τον Κ. Οικονόμου (Τοπωνυμικό Ζαγορίου 1991: 972, 975), με τον εντοπισμό των κυριότερων ξενόθετων αρωμουνικής προέλευσης τοπωνυμίων στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της περιοχής.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι μόνο τρία από τα ονόματα των (σημερινών) οικισμών αποτελούν τοπωνύμια ξενόθετα αρωμουνικής προέλευσης (Βραδέτο, Σοποτσέλι και Τσερβάρι - Οικονόμου 1991: 575, 561, 660, 976) θα μπορούσε να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα πως το Ζαγόρι κατοικήθηκε ή χρησιμοποιήθηκε για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα από νομαδικούς βλαχόφωνους πληθυσμούς, που όμως άργησαν, σχετικά, να εγκατασταθούν.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν σε παρατεταμένη οικονομική κρίση σε όλη τη διάρκεια του 18ου αιώνα και μαζί της ο ενιαίος οικονομικός βαλκανικός χώρος που είχε δημιουργήσει η οθωμανική κατάκτηση. Η ηγεσία των Οθωμανών συνέχιζε να κυβερνά με τον παραδοσιακό τρόπο, ενώ η τεράστια Αυτοκρατορία είχε ανάγκη νέων προσανατολισμών και ριζικών μεταρρυθμίσεων. Η αδυναμία προσαρμογής στις ανάγκες της εποχής ήταν ορατή σε όλους τους τομείς της κοινωνικής οργάνωσης, με αποτέλεσμα η Υψηλή Πύλη να γίνεται ευπρόσβλητη, κυρίως, από τη Ρωσία και την Αυστρία. Στο πλαίσιο αυτό, κυρίως, δόθηκε η ευκαιρία στους εμπόρους της Βαλκανικής να διασπαρθούν εκτός των ορίων της οθωμανικής επικράτειας και να συσσωρεύσουν κεφάλαια μέσω του εμπορίου.
Σε αντίθεση με την Υψηλή Πύλη, η όμορη Αυτοκρατορία των Αψβούργων παραχώρησε προνόμια στους ορθόδοξους Έλληνες, Βλάχους, Αλβανούς και Σέρβους εμπόρους από τον 18ο αιώνα, με στόχο την ενίσχυση των εξαγωγών, ακολουθώντας εμποροκρατική πολιτική. Τα πρώτα καθοριστικά βήματα της νέας μορφής οργάνωσης του εμπορίου και της προώθησης των νέων προϊόντων της Δύσης έγιναν βόρεια του Δούναβη μέχρι την Τεργέστη και τη Βενετία από τους εμπόρους των Βαλκανίων, που πρώτοι αντελήφθησαν το νέο προσανατολισμό της κοινωνίας και διδάχθηκαν από τις ανάγκες της. Υπό μία έννοια ο κατακτητής ορθόδοξος βαλκάνιος έμπορος αποτέλεσε την απάντηση της εποχής στον Οθωμανό κατακτητή του παρελθόντος και προσδιόρισε σε μεγάλο βαθμό τις μελλοντικές εξελίξεις στην βαλκανική χερσόνησο. Καθοριστική συνεισφορά στην ανάπτυξη του εμπορίου προς την Αυστρία, όπως και των εισαγωγών προς τις περιοχές της Πύλης, είχαν οι ελληνόφωνοι και οι βλαχόφωνοι έμποροι της Ηπείρου, Μακεδονίας, Θεσσαλίας, κ.ά, που κυριάρχησαν εμπορικά στις παραπάνω περιοχές. Διαβάστε online ή κατεβάστε

Φλώρος Φ. Κωνσταντίνου, Θεσσαλονίκη 2013