Αναμφίβολα η Ορθοδοξία αποτελεί βασικό στοιχείο της πνευματικής αυτοσυνειδησίας του βλαχοφώνου Ελληνισμού.
Εκδηλώνονται διαχρονικά με την δυναμική αντίθεση των Βλάχων σε κάθε μορφή θρησκευτικής και εθνικής προπαγάνδας, με την ανάδειξη Αγίων της Εκκλησίας και άλλων σημαντικών εκκλησιαστικών προσωπικοτήτων και κυρίως με τον πλούσιο λαϊκό τους πολιτισμό, που είναι έντονα διαποτισμένος από την Ορθόδοξη πίστη και ζωή. Τα αγνά ήθη και έθιμά τους, που καλύπτουν τον ετήσιο εορταστικό κύκλο, οι παραδοσιακοί γάμοι, τα υπέροχα τραγούδια στην ελληνική γλώσσα και το βλάχικο ιδίωμα, οι επικήδειες και επιμνημόσυνες τελετές με το έντονο τελετουργικό παραδοσιακό χρώμα, όλα έχουν ως άξονα τον ορθόδοξο ναό και την γνήσια χριστοκεντρική παράδοση του Γένους.
Η εμμονή των Βλάχων στην Ορθοδοξία αποτελεί τον κυριότερο λόγο που παλαιότερα και σήμερα βρίσκονται διαρκώς στο στόχαστρο του παπισμού και του τερατογεννήματος της Ουνίας. Όμως οι Βλάχοι παρέμειναν σταθεροί στην ορθόδοξη πίστη κι πάντα αναφέρονταν στο σεπτό Οικουμενικό Πατριαρχείο ως τη μόνη πνευματική και εθνική τους αρχή. Χιλιάδες ορθοδόξων Βλάχων, με αναφορές σφραγισμένες και νόμιμα επικυρωμένες αναφέρονται στην Μητέρα Εκκλησία και δηλώνουν με συγκινητικές εκφράσεις την αφοσίωσή τους σε αυτή καθώς και γενικότερα στην Ορθοδοξία.
Σε όλες τις πόλεις και τα χωριά όπου υπάρχουν συμπαγείς βλάχικοι πληθυσμοί, συναντούμε μεγάλο αριθμό Μονών, Ναών και εξωκκλησίων, που είναι στολισμένα με ό,τι πολυτιμότερο έχει η αργυροχοΐα, η ξυλογλυπτική και η αγιογραφία. Τα περισσότερα αφιερώματα προέρχονται από τους Μεγάλους Βλάχους Εθνικούς Ευεργέτες που διέπρεψαν οικονομικά στην αλλοδαπή.
Η διαχρονική προσήλωση των Βλάχων στην Ορθόδοξη Εκκλησία εξηγεί το γεγονός ότι από αυτούς αναδείχθηκαν Νεομάρτυρες Άγιοι της Εκκλησίας, οι οποίοι στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας ανέστειλαν το κύμα του εξισλαμισμού και αποφεύχθηκε ο εκτουρκισμός. Αντιπροσωπευτικά αναφέρουμε τον εκ Μετσόβου Νεομάρτυρα Νικόλαο, ο οποίος μαρτύρησε επί της πυράς το 1617 στην κεντρική αγορά των Τρικάλων, τον εκ Σαμαρίνης Νεομάρτυρα Δημήτριο, που μαρτύρησε με εντοιχισμό το 1808 στα Ιωάννινα και τον εκ Βυθικουκίου Κορυτσάς Νικόδημο, ο οποίος μαρτύρησε το 1722 στο Μπεράτι με αποκεφαλισμό.
Γεννημένος στο μεγαλύτερο βλαχόφωνο κέντρο, το Μέτσοβο της Ηπείρου, και υπηρετώντας ως εφημέριος στον ιστορικό καθεδρικό Ναό της Αγίας Παρασκευής, στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος που οργάνωσε το τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης με γενικό τίτλο «Ελλάδα: Εκκλησιαστική Ιστορία και Πολιτισμός» ανέλαβα την εκπόνηση διπλωματικής εργασίας με τίτλο : «Βλαχόφωνοι Νεομάρτυρες».
Στην εισαγωγή αναφέρομαι στην γενικότερη προσφορά των μαρτύρων, και σε κεφάλαια εξετάζω τη ζωή, το μαρτύριο και την αναγνώριση από την συνείδηση της Εκκλησίας των Βλαχόφωνων Μαρτύρων. Σε παράρτημα δημοσιεύω τις ασματικές τους ακολουθίες και παραθέτω πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Θερμές ευχαριστίες οφείλω στον επιβλέποντα καθηγητή κ. Μιχ. Τρίτο καθώς και στους καθηγητές κ. Βασ. Κουκουσά και κ. Ιωάν. Μπάκα για τις πολύτιμες επιστημονικές τους υποδείξεις.
Βλαχόφωνοι νεομάρτυρες
Δημήτριος Τόδης
Διπλωματική εργασία
Διϊδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών
«Ελλάδα: Εκκλησιαστική Ιστορία και Πολιτισμός»
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεολογική Σχολή, Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας
Διαβάστε online την εργασία παρακάτω ή κατεβάστε τη