Η παρούσα ερευνητική εργασία εξετάζει τις στάσεις ομιλητών και ομιλητριών απέναντι σε δύο γλωσσικές ποικιλίες του ελληνικού χώρου με ιδιαίτερο ιστορικό και πολιτισμικό βάρος: την ποντιακή διάλεκτο και τη βλαχική γλώσσα.
Πρόκειται για δύο γλωσσικά ιδιώματα που, αν και διαφοροποιούνται ως προς τη γλωσσογενετική τους προέλευση, παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά στο επίπεδο της περιθωριοποίησης και της υποχώρησης από τον δημόσιο και καθημερινό λόγο. Η έρευνα υιοθέτησε ποσοτική προσέγγιση, βασισμένη στη συλλογή δεδομένων μέσω διαδικτυακού ερωτηματολογίου, το οποίο συμπληρώθηκε από 180 συμμετέχοντες και συμμετέχουσες (152 για την ποντιακή και 90 για τη βλαχική). Το ερωτηματολόγιο στόχευε στην αποτύπωση των γλωσσικών στάσεων ως προς την επαφή, τη χρήση, την ταυτοτική σύνδεση και την πρόθεση διατήρησης των ποικιλιών.
Τα ευρήματα κατέδειξαν ότι, παρά τη φθίνουσα χρήση των ποικιλιών αυτών, παραμένει έντονη η πολιτισμική και συναισθηματική σύνδεση των συμμετεχόντων με τη γλώσσα της κοινότητάς τους. Η ποντιακή εμφανίζεται περισσότερο οργανωμένη και παρούσα στο πολιτιστικό πεδίο, κυρίως μέσω συλλόγων, μουσικών δράσεων και κοινοτικών δικτύων, στοιχείο που ευνοεί τη συντήρηση της πολιτισμικής ταυτότητας. Αντίθετα, η βλαχική παρουσιάζει βαθύτερη γλωσσική υποχώρηση, ενώ καταγράφεται απουσία θεσμικής υποστήριξης ή οργανωμένων προσπαθειών διάσωσης. Παρόλα αυτά, η συναισθηματική αξία της παραμένει υψηλή, ιδίως ως μέρος της οικογενειακής μνήμης και της συλλογικής ταυτότητας.
Η ανάλυση ανέδειξε επίσης τον ρόλο κοινωνικοδημογραφικών παραγόντων, όπως η ηλικία και η γεωγραφική προέλευση, στη διαμόρφωση των στάσεων. Οι νεότερες γενιές δείχνουν ενδιαφέρον για τη γλωσσική τους καταγωγή, αν και η λειτουργική χρήση των ποικιλιών είναι ελάχιστη. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συμμετέχοντες καταγράφουν βαθύτερη γνώση και βιωματική σχέση με τις γλώσσες, αλλά και απογοήτευση για τη φθίνουσα μετάδοση. Παράλληλα, πολλοί εκφράζουν την ανάγκη να υπάρξει θεσμική υποστήριξη, εκπαιδευτική ενσωμάτωση και ψηφιακή παρουσία, ώστε οι ποικιλίες αυτές να διασωθούν και να επανενταχθούν στον πολιτισμικό και κοινωνικό διάλογο. Η εργασία καταλήγει ότι οι γλωσσικές ποικιλίες αυτές διατηρούν ισχυρό πολιτισμικό δυναμικό, ικανό να στηρίξει προσπάθειες αναβίωσης και ενδυνάμωσης. Προτείνεται η ανάπτυξη πλουραλιστικών πολιτικών γλωσσικής διαχείρισης που θα βασίζονται στην αρχή της πολιτισμικής πολυφωνίας και της ισότιμης ένταξης όλων των μορφών γλωσσικής έκφρασης στο εθνικό πολιτισμικό αφήγημα.
Αντιπαραβολικές στάσεις των ομιλητών/-τριών της ποντιακής διαλέκτου και βλάχικης γλώσσας
Δημοπούλου Ελένη
Διπλωματική εργασία
Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών: «Σύγχρονες τάσεις στη γλωσσολογία για εκπαιδευτικούς»
Διαβάστε την εργασία παρακάτω ή κατεβάστε τη
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Περίληψη
Abstract
Περιεχόμενα
Κατάλογος Γραφημάτων
1. Εισαγωγή
2. Γλωσσική ποικιλότητα και μειονοτικές γλώσσες στην Ελλάδα
2.1. Θεωρητικό πλαίσιο γλωσσικής ποικιλομορφίας
2.2. Κατηγορίες γλωσσικών ποικιλιών στην Ελλάδα
2.3. Νομικό πλαίσιο και πολιτικές αναγνώρισης
2.4. Γλωσσική ιδεολογία και μονογλωσσικός εθνικισμός
3. Στάσεις ομιλητών και γλωσσική ιδεολογία
3.1. Θεωρίες γλωσσικών στάσεων
3.2. Η έννοια του γλωσσικού κύρους και της κοινωνικής αξιολόγησης
3.3. Μεταβλητές που επηρεάζουν τις στάσεις (ηλικία, φύλο, ταυτότητα)
3.4. Στάσεις απέναντι στις διαλέκτους στον ελληνικό χώρο
3.5. Ιδεολογικοί μηχανισμοί
4. Η Ποντιακή διάλεκτος
4.1. Ιστορική καταγωγή και εξέλιξη
4.2. Φωνολογία της ποντιακής
4.3. Μορφολογία της ποντιακής
4.4. Σύνταξη της ποντιακής
4.5. Λεξιλόγιο – δάνεια, αρχαϊσμοί, χαρακτηριστικά
4.6. Πολιτισμική λειτουργία και συλλογική μνήμη
4.7. Σύγχρονη χρήση και στάσεις ομιλητών
5. Η Βλάχικη γλώσσα
5.1. Προέλευση και ταξινόμηση
5.2. Φωνολογία της βλάχικης
5.3. Μορφολογία της βλάχικης
5.4. Σύνταξη της βλάχικης
5.5. Λεξιλόγιο και επιρροές
5.6. Εθνογλωσσική ταυτότητα και συλλογική μνήμη
5.7. Στάσεις των ομιλητών και κοινωνική αποδοχή
6. Ερευνητική μεθοδολογία
6.1. Ερευνητική προσέγγιση: ποσοτική μέθοδος
6.2. Σχεδιασμός ερωτηματολογίου – θεωρητική θεμελίωση
6.3. Δειγματοληψία: πληθυσμός, αριθμός, κριτήρια
6.4. Διαδικασία διανομής και ηθικά ζητήματα
6.5. Μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων (στατιστικά εργαλεία)
7. Παρουσίαση αποτελεσμάτων
7.1. Περιγραφή δείγματος
7.2. Πλαίσιο χρήσης της διαλέκτου/γλώσσας στην καθημερινή επικοινωνία
7.3 Στάσεις απέναντι στη διαγενεακή μετάδοση της διαλέκτου/ γλώσσας
7.4 Αντιλήψεις για τον κίνδυνο εξαφάνισης της διαλέκτου/ γλώσσας
7.5 Συναισθηματική σύνδεση με τη διάλεκτο/ γλώσσα
8. Συζήτηση αποτελεσμάτων
8.1. Σύνδεση με θεωρητικό πλαίσιο
8.2. Ιδεολογική και κοινωνιογλωσσολογική ερμηνεία στάσεων
8.3. Διαφορές/ομοιότητες στις στάσεις ανά κοινότητα
8.4. Ενδείξεις για διατήρηση ή υποχώρηση των ποικιλιών
9. Περιορισμοί και μελλοντική έρευνα
10. Συμπεράσματα
Βιβλιογραφικές αναφορές
Παράρτημα Α: «Ερωτηματολόγιο»