Η συγγραφή αυτού του βιβλίου αρχικά στόχευε να κάνει ευρύτερα γνωστές, κυρίως μέσω της προσωπικής μου περιπέτειας, νοοτροπίες και συμπεριφορές που κυριάρχησαν επί μακρόν και ίσως κυριαρχούν ακόμα στην Ελλάδα.
Στην πορεία, όμως, κατάλαβα ότι το παρόν βιβλίο μπορεί να έχει περισσότερους στόχους. Αφενός να δείξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε εμείς οι ομιλούντες τη βλάχικη γλώσσα, τον τρόπο που ανήκουμε στην ελληνική εθνική κοινότητα. Αφετέρου να καταδείξει πώς ενσωματώνονται οι κυρίαρχες αντιλήψεις αντιμετώπισης της βλάχικης γλώσσας στο κοινωνικό επίπεδο και περαιτέρω στον κρατικό μηχανισμό, στις αποφάσεις της δικαιοσύνης, αλλά και στις πολιτικές αποφάσεις. Παραπέρα, αξίζει να παρατηρήσει κανείς τους λόγους και να αναζητήσει τις αιτίες που μια κατά τα άλλα «ανεκτή» κοινωνική συμπεριφορά, όπως η διάσωση και καλλιέργεια μιας λιγότερο ομιλούμενης γλώσσας ή μιας γλώσσας ομιλούμενης από μειοψηφικές ή τοπικές ομάδες πληθυσμού, μπορεί να θεωρηθεί σημαντικός δημόσιος κίνδυνος και ζήτημα εθνικής ασφάλειας ακόμα, με αναφορές σε ύπαρξη κάποιου τύπου μειονότητας!
Μάλιστα, το θέμα αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον επειδή τα γεγονότα που περιγράφω δεν συμβαίνουν στη δεκαετία του 1950 ή του 1970, αλλά είκοσι χρόνια περίπου μετά από την ένταξη της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Νομίζω ότι από το περιεχόμενο του βιβλίου αναδεικνύονται μια σειρά από ερωτήματα που σχετίζονται με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ιστορία, τη διαφορετικότητα, το μέλλον μας εντέλει, αλλά και άλλα ζητήματα, τα οποία καταρχήν δεν θεωρούνται σημαντικά, αλλά τελικά αποδεικνύονται πως είναι. Αυτά τα λιγότερο σημαντικά, αφορούν τη διαμόρφωση μιας «κάστας» πολιτικών αλλά και την ύπαρξη και συγκρότηση μικρών ομάδων που συμμετέχουν στα κοινά (στην περίπτωσή μας, αυτές οι ομάδες έχουν τη μορφή των βλάχικων συλλόγων), οι οποίες αρέσκονται, ή μάλλον αναλώνονται σε μονομαχίες με ανεμόμυλους και στην κατασκευή αντιπάλων και εχθρών. Φαίνεται, δυστυχώς, ότι εκτός από τις κατά τα άλλα συμπαθητικές εκδηλώσεις τους, αυτός είναι, αν όχι ο μοναδικός, ο πιο σημαντικός λόγος της συγκρότησής τους και εντεύθεν της δημόσιας παρουσίας τους.
Το βιβλίο προσπαθεί να εξιστορήσει και να παρουσιάσει γεγονότα και τεκμήρια. Παρόλο που η υπόθεση της δίκης μου είχε λάβει μια κάποια δημοσιότητα, πολλά από τα σχετικά ντοκουμέντα, από τις δικαστικές αποφάσεις μέχρι τις αντιδράσεις, τις ανακοινώσεις και την αντιμετώπιση της δίκης μου από τις βλάχικες κοινότητες της Ελλάδας και του εξωτερικού, είναι πλέον δυσεύρετα. Πιστεύω ότι η σημασία τους είναι μεγάλη για τους λόγους που εξέθεσα παραπάνω.
Το βιβλίο φιλοδοξεί να απευθυνθεί τόσο στον μέσο πολίτη, όσο και στον ειδικό επιστήμονα. Ειδικά ο δεύτερος θα έχει πλέον ένα σημαντικό αρχειακό υλικό στη διάθεση της έρευνάς του. Χωρίς να καταφύγω σε κάποια συγκεκριμένη επιστημονική μέθοδο γραφής, ταξινόμησης και παρουσίασης του θέματος, προσπάθησα -όσο μπορούσα- να τηρήσω μια στοιχειώδη μεθοδολογία, αλλά και να αποφύγω κρίσεις και συμπεράσματα που σχετίζονται με τις συναισθηματικές ή και τις ιδεολογικές μου προσλαμβάνουσες. Αν και τα συναισθήματα που ένιωσα σ' όλη αυτή τη δοκιμασία σχετίζονταν περισσότερο με την οργή και τον θυμό, ή και τη μεγάλη έκπληξη και απορία, θεωρώ ότι εντέλει τα οργισμένα συναισθήματα αυτά δεν χαρακτήρισαν το περιεχόμενο του κειμένου και τη γραφή μου.
Το παρόν ανάγνωσμα, καίτοι δεν αποτελεί τυπικό χρονολόγιο, στηρίζεται περισσότερο στη χρονολογική αφήγηση. Συνήθως επισημαίνονται, εν είδει κεφαλαίων, σημαντικά γεγονότα ή παράμετροι της πολύχρονης αυτής δοκιμασίας. Μερικά από τα έγγραφα ή τα δημοσιεύματα, παρατίθενται ολόκληρα στο τέλος του βιβλίου, στο σχετικό παράρτημα.
Οι παραθέσεις για την ιστορία, τη γλώσσα, την εθνική ένταξη, τη μία ή τις πολλές πολιτισμικές ταυτότητες των Βλάχων, ουσιαστικά απουσιάζουν, γιατί σε καμία περίπτωση δεν ήταν αυτός ο σκοπός έκδοσης του βιβλίου. Στις λίγες περιπτώσεις που γίνονται σχετικές αναφορές, προσπάθησα να καταφύγω σε πηγές καταξιωμένες από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Γνωρίζω ότι ακόμη και ο πιο καλοπροαίρετος αναγνώστης μεγάλωσε με ιστορικές θεωρήσεις στις οποίες κυριαρχούν διάφορα σχήματα υπερβολής σχετικά με την απευθείας καταγωγή μας από την Αρχαία Ελλάδα ή περί των Ελλήνων ως του περιούσιου λαού του κόσμου. Με τέτοια σχήματα να κυριαρχούν στην καθημερινή ζωή μας, είναι πιθανόν να αντιμετωπιστεί με δυσπιστία μια αφήγηση που εμπεριέχει διαφορετικές οπτικές. Πόσο μάλλον που στη χώρα μας, αλλά και στις γειτονικές μας χώρες πολλοί επιστήμονες σκοπό τους είχαν, και ως ένα βαθμό έχουν, την υπεράσπιση και τεκμηρίωση όχι της ιστορικής πραγματικότητας αλλά ιδεολογικών «κατασκευών» και συχνά αποφεύγουν τη διαξαγωγή μιας νηφάλιας επιστημονικής έρευνας. Βέβαια κι ο ίδιος είμαι γέννημα και «θύμα» αυτών των ίδιων θεωρήσεων... Πολλοί αναγνώστες θα παρατηρήσουν από τα εξιστορούμενα ότι κι εγώ φαίνεται να έχω υποπέσει στην ίδια «παγίδα», όπως όταν επί παραδείγματι διαβάσουν κάποιες από τις παλαιότερες ανακοινώσεις του συλλόγου μας, στων οποίων τη σύνταξη έχω συνδράμει...
Ελπίζω, πάντως, το βιβλίο αυτό να αποτελέσει έναυσμα για τον αναγνώστη. Να του γεννήσει ερωτήματα. Ίσως και για να αμφισβητήσει κάποιες από τις βεβαιότητες και τα δεδομένα του! Η δική μου αίσθηση είναι ότι, και πέρα από τα ζητήματα της ιστορίας και της ιδεολογίας, υπάρχουν και άλλοι απτοί και συγκεκριμένοι τομείς στους οποίους μπορεί να γίνουν αντιληπτές οι αντινομίες διαφόρων πραγμάτων. Βεβαίως μ' όλα τα προαναφερόμενα, δεν υπονοώ ότι υπάρχει μια κρυμμένη «δύναμη» που κινεί τα πάντα ή ένα «κακό» ή «καλό» κράτος, με παντοδύναμους μηχανισμούς πανταχού παρόντες! Απλά εγκλωβισμένες ιδέες και ιδίως φόβοι φαίνεται να οδηγούν πολλούς από τους αποφασίζοντες σε μια σειρά από «κακές» και σίγουρα μη λειτουργικές αποφάσεις, που αδυνατούν να σταθούν όχι μόνο στο δημοκρατικό πλαίσιο μιας κοινωνίας αλλά μοιάζουν να εναντιώνονται και στην απλή λογική, αν και αφορούν όλους εμάς.
Θυμάμαι την έκπληξή μου όταν για πρώτη φορά διάβασα την αντιμετώπιση, με σειρά από κρατικές αποφάσεις, του Αρβανίτικου Συνδέσμου Ελλάδας, περί τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Εξεπλάγην αλλά και παράλληλα κατανόησα καλύτερα τη δική μου περιπέτεια. Αργότερα κατάλαβα τη σύνδεση διαφόρων τμημάτων του επίσημου ή ημιεπίσημου κράτους με τα ζητήματα αυτά, τη χρήση και την πατρωνία που ασκεί το ίδιο το Κράτος στους διαφόρους συλλόγους και αντίστροφα. Κάπως έτσι τη δεκαετία του 1980, επί ΠΑΣΟΚ, είχε απαγορευτεί εν τη γενέσει της η προσπάθεια διδασκαλίας της τσακώνικης γλώσσας. Ήταν άλλωστε αυτή η επίσημη κρατική στάση που επέτρεψε στον Ευγένιο Χαϊτίδη, βουλευτή της Ν.Δ. και εκ των «υπευθύνων» της περιπέτειάς μου, σε μία από τις πολλές αναβολές εκδίκασης της υπόθεσής μου, να επικαλείται ως λόγο αναβολής «την ανάγκη προσκόμισης σημαντικών και ουσιωδών εγγράφων αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών», ασχέτως αν εντέλει προσκόμισε τα στοιχεία αυτά.
Δεν αρκεί όμως, για να εξηγήσει κανείς τα παραπάνω, να καταφύγει στην έτσι κι αλλιώς αμφισβητούμενη θέση ότι για ποικίλους λόγους η Ελλάδα ήταν και είναι μια χώρα που αντιτίθεται στο διαφορετικό ή ότι κύρια δύναμη του ελληνισμού υπήρξε η αφομοίωση, άρα οτιδήποτε αντιστέκεται πρέπει να «αντιμετωπίζεται δυναμικά»... Νομίζω ότι πρόκειται κυρίως για μια «αυτονομημένη» και ούτως ανεξέλεγκτη δυναμική, που δημιουργείται και ενισχύεται από τοπικές και πολιτικές συνθήκες και συχνά καταλήγει τροχοπέδη στην πορεία της χώρας.
Ίσως οι σκέψεις μου αυτές να ξεπερνούν την εξιστόρηση των γεγονότων, τις αναφέρω όμως, όχι για να προκαταβάλω τον αναγνώστη, αλλά γιατί αποτελούν ένα «σοφό συμπέρασμα» για μένα, μετά από όλα αυτά τα χρόνια της τριβής μου με το θέμα, αλλά και τη δικαστική μου περιπέτεια. Άλλωστε η πρωτόδικη καταδικαστική απόφαση, το περιεχόμενό της, και η «λάσπη» που εκτοξεύτηκε εναντίον μου, δεν φαντάζουν άσχετα μεταξύ τους. Σχετίζονται και με άλλες αντίστοιχες ίσως, προηγούμενες δικαστικές αποφάσεις, κι άλλες παρόμοιες περιπέτειες, κι αυτές με τη σειρά τους σχετίζονται με καθημερινά ακούσματα, τα εν γένει βιώματα μας, την εκπαίδευση μας, τα βιβλία μας, δημοσιεύματα και διαδυκτιακές αναφορές, τις αφηγήσεις μας, με ένα λόγο με τον περίγυρο μας.
Πριν κλείσω αυτό τον πρόλογο, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συμπαραστάθηκαν όλα αυτά τα χρόνια στη δικαστική μου περιπέτεια, και δεν είναι λίγοι. Πολλοί ήταν οι θαρραλέοι, που δέχθηκαν να εμφανιστούν ως μάρτυρες υπεράσπισης και η λέξη θαρραλέοι δεν είναι υπερβολική ως χαρακτηρισμός... Άλλοι επίσης με ένα τηλεφώνημα συμπαράστασης ενίσχυσαν την πρόθεση μου να μην υποταχθώ στη λογική του «τι τα θες και τα σκαλίζεις», ενώ πολλοί φίλοι με βοήθησαν, είτε δημοσιοποιώντας την περιπέτειά μου, είτε δίνοντας μάχες στο καφενείο του χωριού, είτε, είτε, είτε... Τα ονόματα των περισσότερων που με βοήθησαν και μου συμπαραστάθηκαν αναφέρονται στο βιβλίο με αφορμή μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Για όσους όμως αυτό για κάποιο λόγο δεν συμβαίνει, εκφράζω ένα ακόμη μεγάλο ευχαριστώ.
Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επίκουρο καθηγητή Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, και τότε δικηγόρο μου στις δύο δίκες (στο Πρωτοδικείο και στο Εφετείο) Λάμπρο Μπαλτσιώτη, ο οποίος μου παραχώρησε ευγενικά το σχετικό αρχείο του και με βοήθησε στην αποσαφήνιση κάποιων ζητημάτων.
1. Στον τόμο του ΚΕΜΟ, Λ. Εμπειρίκος κ.ά. (επιμ.), Γλωσσική ετερότητα στην Ελλάδα, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997, σσ. 281-382, ιδίως σσ. 370-373. 2. Αίτημα προς το Α΄ Τριμελές Εφετείο Αθηνών, Αθήνα, 20/9/2001.
ΟΜΙΛΕΙΤΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Η ΒΛΑΧΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
ΜΠΛΕΤΣΑΣ ΣΩΤΗΡΗΣ
ISBN13 9786185644109
Εκδότης ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Σ.Ι.
Χρονολογία Έκδοσης Ιούλιος 2022
Αριθμός σελίδων 320
Πολιτεία, Ζαχαρόπουλος
Περιεχόμενα
Πρόλογος
Μελαγχολία, αγανάκτηση και λογοκρισία
Πρόοδος μετ' εμποδίων
Μια εισαγωγή στο ζήτημα
Μια μικρή αναδρομή στην παιδική μου ηλικία
Κεφάλαιο 1. Πώς και γιατί το μοίρασμα ενός φυλλαδίου για τη διάσωση των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών συνιστά έγκλημα
Διαφορετικές γλώσσες και Βλάχοι στην Ελλάδα
Η προϊστορία στην Ευρώπη
Η προϊστορία στην Ελλάδα
Η πρώτη πέτρα του σκανδάλου: το EBLUL
Κεφάλαιο 2 Η καταδίκη στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο
Τα πρακτικά της δίκης
Η απόφαση με λίγα λόγια
Ξεκαθαρίζοντας μερικά ζητήματα
Οι εξελίξεις μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης στο Εφετείο - Οι αντιδράσεις από την καταδίκη
Ο αντίκτυπος στο εξωτερικό
Και πάλι στο ελληνικό πρόβλημα
Κεφάλαιο 3 Η ανατροπή
Η δίκη στο Εφετείο
Η ίδρυση της Ελληνικής Επιτροπής του EBLUL
Το συνέδριο
«Η γλώσσα είναι μία και ελληνική»
Κεφάλαιο 4 Αναλύοντας τα γεγονότα
Εν είδει σχολίων
Ευχαριστίες
Κεφάλαιο 5 Επιλεγόμενα
Μια χαμένη υπόθεση;
Παράρτημα:
Το επίμαχο φυλλάδιο
Πρακτικά της δίκης του Εφετείου
Η έκθεση Κιλιλέα
Δήλωση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Γραφείου για τις ολιγότερο διαδεδομένες γλώσσες
Minutes, Conferences on Linguistic - Diversity in Greece
Κοινή επιστολή του Αρβανίτικου Συνδέσμου και της Εταιρείας Βλάχικου Πολιτισμού προς τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ (2005)
Οι Πράσινοι/Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (επιστολή)
Το βιβλίο του Σωτήρη Μπλέτσα είναι ένα ταξίδι ταυτότητας που ξεκίνησε πριν εξήντα χρόνια από ένα βλαχοχώρι, το Γαρδίκι Τρικάλων, για να καταλήξει και να κατακτήσει μιαν άγνωστη Τροία, μια πόλη, που δεν είναι ακριβώς πόλη αλλά μια ταυτότητα, και κυρίως όλα τα σημαντικά στοιχεία, μεταξύ των οποίων και η γλώσσα, που καθορίζουν την ύπαρξη, μα και τη μοίρα ενός ανθρώπου.
Το ταξίδι αυτό εμπεριέχει όλες τις πρωτόφαντες δυσκολίες και τα εμπόδια που συνάντησε κι ο Οδυσσέας· τους Λαιστρυγόνες, τους Κύκλωπες, τον άγριο Ποσειδώνα και μια Κίρκη-Κράτος, που προσπάθησε να τον αλλάξει και να τον μετατρέψει σε κάτι άλλο, κάτι που με βεβαιότητα δεν υπήρξε, αλλά κυρίως αντιστάθηκε και δεν θέλησε να γίνει...
Το βιβλίο αυτό είναι το χρονικό μιας γλώσσας κι ενός πολιτισμού που χάνεται.
Είναι όμως επίσης και το χρονικό μιας προσπάθειας, μιας δικαστικής προσπάθειας, αλλά ιδίως μια αναγκαία υπενθύμιση πως ο αγώνας του ανθρώπου δεν (πρέπει να) σταματά, όσα εμπόδια κι αν βρεθούν στον δρόμο του για να ανακόψουν την πορεία του... (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
