Για πρώτη φορά προβλήθηκαν από την τηλεόραση (κανάλι TV 100-25/12/2005) τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα των βλαχοφώνων κατοίκων του χωριού Αρχάγγελος Ν.Πέλλας.
Την 1η εκπομπή αφιέρωμα στο χωριό Αρχάγγελος - Εξαπλατάνου όπου παρουσιάστηκαν, από τα μέλη του χορευτικού τμήματος του Μ. Πολιτιστικού Συλλόγου Αρχαγγέλου οι χοροί της επαρχίας, ακολούθησε η παρουσίαση των Χριστουγεννιάτικων εθίμων:
Α) Των φωτιών στην ύπαιθρο. Νέοι άναβαν, παραμονή των Χριστουγέννων, περιμετρικά του χωριού σε όλες τις γειτονιές και σε συγκεκριμένες θέσεις φωτιές που έκαιγαν όλο το βράδυ. Σε αυτές έκαιγαν, κέδρα, ξύλα που έκλεβαν από τις γειτονιές, αλλά και λαστιχένια παπούτσια που μάζευαν από τις εισόδους των σπιτιών.
Στα ορεινά περάσματα της Πίνδου
Στην αγκαλιά των βουνών της Πίνδου με πυκνά δάση από κωνοφόρα, οξιές, σφενδάμια, φτελιές, φλαμουριές, λεύκες, μαυρόπευκα, βελανιδιές, και ρόμπολα, εκεί όπου ζουν αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, πέρδικες και γεράκια θα συναντήσετε τα πέντε ονομαστά Βλαχοχώρια του Νομού Γρεβενών: Σαμαρίνα, Σμίξη, Αβδέλλα, Περιβόλι και Κρανιά.
Μόνο μια φορά είναι αρκετή για να ερωτευτείς αυτόν τον τόπο. Αφήνοντας το γεφύρι του Ζιάκα, αρχίζει η ανάβαση του Όρλιακα και το ένα μαγευτικό τοπίο ανάμεσα στις βουνοκορφές διαδέχεται το άλλο, ενώ ο αέρας μυρωμένος από τις ανάσες των δένδρων πλημμυρίζει τις αισθήσεις, δεν μπορείς παρά να αναζητάς περισσότερες στιγμές στα ευλογημένα Βλαχοχώρια. Δυτικά των Γρεβενών ο Σμόλικας, η Βασιλίτσα, ο Όρλιακας, ο Λύγκος και ο Ζυγός, μια αγκαλιά των βουνών της Πίνδου με πυκνά δάση από κωνοφόρα, οξιές, σφενδάμια, φτελιές, φλαμουριές, λεύκες, μαυρόπευκα, βελανιδιές, και ρόμπολα, όπου ζουν αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, πέρδικες και γεράκια, φιλοξενούν στις πλαγιές τους τα πέντε Βλαχοχώρια του νομού Γρεβενών.
Γεωγραφική θέση – Ιστορικά Στοιχεία
Eίναι ένα βλαχόφωνο χωριό της Κεντρικής Πίνδου.
Βρίσκεται στις πηγές του Αώου και στην δυτική υπώρεια του όρους Αυγού, το οποίο αποκαλείται Ώου. Είναι ένα από τα 44 χωριά του Ζαγορίου. Συνορεύει με το Νομό Γρεβενών, τριγύρω δε είναι τα χωριά Φλαμπουράρι, Ελατοχώρι, Λάιστα, Δίστρατο και Περιβόλι.
Μνημονεύεται σε χρυσόβουλο του Βουλγαροκτόνου και σαν έδρα της επισκοπής (Βοώσα) του θρόνου της Καστοριάς. Ο Πουκεβίλ την βρήκε με 150 σπίτια, άρα με 255 οικογένειες τουλάχιστον. Πολύ περισσότερες όμως την είχαν εγκαταλείψει πριν το 1770 ακόμα. Αυτές ίδρυσαν παροικίες στα Πορόϊα, Τζουμαγιά, Νιγρήτα, Αλιστράτη, Δράμα, Ξάνθη, Κομοτηνή και ισχυρή αποικία στην Πέστερα της Ανατολικής Ρωμυλίας. Πολύ αρχαιότερη παροικία Βοβουσαίων υπήρχε στο Βελεστίνο, μέλος της πατριάς Ρίζου της οποίας φέρεται πως ήταν και η οικογένεια του Ρήγα Φεραίου.
Γενικά στοιχεία – Γεωγραφική θέση.
Η Βλάστη το ιστορικό Μπλάτσι είναι κτισμένη σε υψόμετρο 1.240 μέτρα , σ΄ ένα μικρό οροπέδιο που περιορίζεται από τα βουνά Σινιάτσικο και Μουρίκι, βόρεια της Κοζάνης και σε απόσταση 25 χιλ. από την Πτολεμαϊδα.
Η ιστορία της Βλάστης ξεκινά ανάμεσα στα 1510-1571 τότε που κάτω από την πίεση των Τούρκων ελληνικοί πληθυσμοί κυρίως από το χώρο της Ηπείρου, αναγκάζονται να ζητήσουν καταφύγιο στο Μπλάτσι.
Άξιοι δουλευτάδες της γης, τεχνίτες της ραπτικής, ξυλουργικής και της χρυσοχοΐας και έμποροι μεταμορφώνουν τις καλύβες σε σπίτια περίλαμπρα και η Βλάστη γίνεται ορμητήριο για Βενετιά, Τεργέστη, Λιβόρνο, Μασσαλία, Βιέννη και Βουδαπέστη όπου βρίσκει διέξοδο το εμπορικό τους δαιμόνιο.
Παράλληλα η πλούσια βλάστηση επιτρέπει την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Δημιουργούνται τα περίφημα τσελιγκάτα που περιλάμβαναν στην κατοχή τους από 5.000 έως 10.000 αιγοπρόβατα. Η πλούσια σε μαλλί παραγωγή ευνόησε την ανάπτυξη της υφαντικής τέχνης. Η ευαισθησία της Βλατσιώτισσας και το πηγαίο αισθητικό της τάλαντο συντέλεσε ώστε να βγουν από τα χέρια της αληθινά δημιουργήματα λαϊκής τέχνης.