Επανεκδίδουμε, μετά από 245 χρόνια, το σπάνιο, πολύτιμο, συνάμα αγνοημένο -αν και πολυσυζητημένο- έργο του Θεόδωρου Α. Καβαλλιώτη (Θ.Α.Κ.), λαμπρής προσωπικότητας του νεοελληνικού διαφωτισμού, γνωστό ως τρίγλωσσο Λεξικό (Ρωμαίικα, Βλάχικα, Αλβανίτικα), με τον τίτλο: «Πρωτοπειρία παρά του σοφολογιωτάτου και αιδεσιμωτάτου διδασκάλου ιεροκήρυκος και πρωτοπαπά κυρίου Θεοδώρου Αναστασίου Καβαλλιώτου του Μοσχοπολίτου, ξυντεθείσα και νυν πρώτον τύποις εκδοθείσα δαπάνη του εντιμοτάτου, και χρησιμωτάτου κυρίου Γεωργίου Τρικούπα, του και Κοσμήσκη επιλεγομένου εκ πατρίδος Μοσχοπόλεως. Ενετήισιν 1770. Παρά Αντονίω τω Βόρτολι. Superiorum permissu, ac privilegio».
Τούτο το Τρίγλωσσον Λεξικόν τον Καβαλλιώτου περιέχει 1.170 λέξεις γραμμένες με το ελληνικό αλφάβητο στα ρωμαίικα (νεοελληνικά), βλάχικα (αρμάνικα των Ελληνοβλάχων) και αλβανίτικα (τοσκικα της νότιας Αλβανίας), καταχωρισμένες ανά γράμμα, ως ακολούθως: Α-105, Β-43, Γ-48, Δ-48, Ε-45, Ζ-11, Η-5, Θ-25,1-5, Κ-176, Λ-49, Μ-90, Ν-18, Ξ-13, Ο-27, Π-119, Ρ-18, Σ-131, Τ-55, Υ-11, Φ-55, Χ-50, Ψ-19, Ω-3 = 1.170 λέξεις. Λεξικογραφούμε τις 1.170 λέξεις με την κατάταξη που ο ίδιος ο συγγραφέας δημοσιοποίησε: Ρωμαίικα - Βλάχικα - Αλβανίτικα....
...Ο Θ.Α.Κ. είναι ο πρώτος παγκόσμια λεξικογράφος που συντάσσει τρίγλωσσο λεξικό για χρηστικούς λόγους, άρα είναι πρόδρομος των σύγχρονων "γλωσσολόγων" και της συγκριτικής γλωσσολογίας. Κατά την ίδια χρονική περίοδο τον μιμούνται άλλοι συγγραφείς οι οποίοι προσπαθούν να δώσουν σύνθετες εργασίες, με το ελληνικό αλφάβητο, όπως λ.χ. ο Δανιήλ Μοσχοπολίτης που έγραψε και εξέδωσε τετράγλωσσο λεξικό, προσθέτοντας στις τρεις γλώσσες του Θ.Α.Κ. μία επιπλέον, τη βουλγαρική.
Αυτό το επί 245 έτη αδιαμφισβήτητο γεγονός, καταρρίπτει τις ανοησίες όσων ισχυρίζονται ότι τα βλάχικα δεν έχουν αλφάβητο ή ότι δεν γράφτηκαν ποτέ, ή ότι δεν μπορούν να γραφτούν! Γράφτηκαν -από ό,τι φαίνεται-με το ελληνικό αλφάβητο πριν 245 έτη, και μπορούν να γραφτούν και σήμερα με όποιο αλφάβητο επιλέξει κανείς να χρησιμοποιήσει: ελληνικό ή λατινικό, ή και οποιοδήποτε άλλο. Με το λατινικό αλφάβητο, πέρα από τις λατινογενείς γλώσσες (ιταλική, γαλλική, ισπανική, πορτογαλική, ρουμανική κ.ά.), γράφονται και άλλες, όπως λ.χ.: αγγλική, γερμανική, τουρκική, ουγγρική, φινλανδική, σουηδική, νορβηγική, κροατική, σλοβένικη κ.ά., και ίσως προσεχώς κάνουν χρήση οι Ιάπωνες, οι Βιετναμέζοι κ.ά., για γραφή των δικών τους γλωσσών. Όσα λέγονται ή γράφονται για «έλλειψη αλφαβήτου στα βλάχικα» είναι απόρροια εθνικιστικών συλλογισμών γραικύλων και γασμούλων.
Ο Θ.Α.Κ. υπήρξε εξέχουσα μορφή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, που οι σύγχρονοι κύκλοι της Ιστορίας των νεοελληνικών γραμμάτων ή του Νεοελληνικού διαφωτισμού αποσιωπούν επιδεικτικά. Φυσιογνωμίες, όπως οι: Δαρβάριδες, Διονύσιος Πύρρος Θετταλός, Κων/ντίνος Κούμας κ.ά. αρμανόγλωσσοι Έλληνες, απουσιάζουν από "μελέτες" αυτών των κύκλων. Ο Ρήγας Βελεστινλής αποτελεί εξαίρεση, αν και αποκρύβουν την αρμάνικη ρίζα του, συνήθως, και παραποιούν τα γραφόμενα του ή στρεβλώνουν τις ιδέες του κ.λπ. Με γραικυλικό τρόπο, τον ωραίο Ρήγα, άντρα ευτραφή, γαλανομάτη και ξανθομαλλό, σύμφωνα με τον στενό φίλο και συνεργάτη του Χριστόφορο Περραιβό, οι λόγιοι Γραικοί, απόγονοι Γασμούλων, τον εμφανίζουν κακομούτσουνο, σκουρομελαχρινό, καχεκτικό, χλεμπονιάρη, για να τον φέρουν στα μέτρα της επιστημοσύνης τους.
Κλείνω εδώ με τις άπειρες ευχαριστίες στον φίλο Δρα Φάνη Δασούλα για την καλοσύνη του να μου διαθέσει την έκδοση του 1770.
Το ανά χείρας αφιερώνεται στους γονείς μου Σταύρο και Ελένη.
Τα όποια λάθη με βαρύνουν αποκλειστικά.
Θεσσαλονίκη, 14-17 Νοέμβρη 2008
Γιώργης Έξαρχος
Περιεχόμενα
Προλεγόμενα
Εισαγωγή
Λεξιλόγιο
Επιλεγόμενα
Παράρτημα - Έκδοση 1770
Βιογραφικό
ISBN 9789605313500
Εκδότης ΔΙΑΥΛΟΣ
Χρονολογία Έκδοσης Μάιος 2016
Αριθμός σελίδων 152
Διαστάσεις 21x14
Πολιτεία, Public
Δείτε επίσης: Πρωτοπειρία