H ιστορία πίσω από το γραφικό χωριό
Πάνω απ’ την Κοιλάδα των Τεμπών, 30 χλμ. από τη Λάρισα, σκαρφαλωμένο πάνω στον Κίσσαβο (Όσσα) βρίσκεται το χωριό Αμπελάκια. Ένα πανέμορφο χωριό με πύργους και αρχοντικά, όπως τα δύο σπίτια των αδελφών Σβαρτς, που ήταν έμποροι και τραπεζίτες.
Το ένα απ’ αυτά τα αρχοντικά, αγορασμένο από την Αρχαιολογική Εταιρεία, έχει μετατραπεί σε Μουσείο της «Συντροφιάς των Αμπελακίων». Περιλαμβάνει τοιχογραφίες, ξυλόγλυπτα, χειρόγραφα και διάφορα αντικείμενα λαϊκής τέχνης, που μαρτυρούν την πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη που σημειώθηκε στ’ Αμπελάκια στα μέσα του 18ου αιώνα.
Ο Γεώργιος Σβαρτς (Μαύρος) (1738-1800), Βλάχος έμπορος από την Μοσχόπολη εγκατεστημένος στη Βιέννη, ίδρυσε στα Αμπελάκια και διηύθυνε την περίφημη Συντροφιά που υπήρξε ο πρώτος στην Ευρώπη οργανωμένος αγροτοβιομηχανικός και εμπορικός συνεταιρισμός στον οποίο είχαν συσσωματωθεί οι παραγωγοί αγρότες, οι εργάτες, οι κεφαλαιούχοι και οι έμποροι. Η «Συντροφία Αμπελακίων» παρήγαγε, έβαφε και εμπορευόταν νήματα με ανεξίτηλη φυσική βαφή ντόπιας παραγωγής που το έφτιαχναν από το φυτό ριζάρι ή αγριόριζα και κατέκτησε τις μεγάλες αγορές σε Ανατολή και Δύση.
Ήρθαν τα Χριστούγεννα κι εκτός από τις ευχές μου για χρόνια καλά, μ' υγεία, αγάπη, ειρήνη για σας, τους δικούς σας κι όλη την ανθρωπότητα, καιρός είναι να γράψουμε κάτι για τα έθιμα των γονέων και των παππούδων μας που κρατήσαμε ζωντανά ως σήμερα.
Της Ιωάννας Συγκούνα, Φιλολόγου
Πολλές φορές όλοι μας έχουμε αναρωτηθεί για την προέλευση του ονόματος «Χρούσιας» του παραπόταμου του Αράχθου που περνάει δίπλα από το Συρράκο δίνοντάς του ζωή, παλμό και μαγευτικούς ήχους στην απέραντη ηρεμία και ησυχία που κυριεύει τον κάθε κάτοικο, περιηγητή, επισκέπτη.
Ανατρέχοντας στο διαδίκτυο καθώς και στο πεντάτομο έργο «Ελληνική Μυθολογία» της Εκδοτικής Αθηνών (της οποίας κύριος συγγραφέας και επιμελητής είναι ο Ιωάννης Κακριδής), θεωρώ ότι ανακαλύπτει κανείς την αλήθεια.
Η Κρανιά ή Κρανέα κτίσθηκε, κατά τον Γάλλο συγγραφέα Pouqueville, το έτος 1507. Πιο παλιότερα όμως και πριν να εγκατασταθεί το χωριό στη σημερινή θέση, λέγονταν Τούργια και βρισκόταν δύο χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Κρανιάς, στα ριζά του όρους Λύγκος, εκεί όπου και σήμερα ακόμη το μέρος εκείνο ονομάζεται Ντούργια, ή Μπαλιοχώρι.
Η Κρανιά βρίσκεται στα δυτικά όρια του Νομού Γρεβενών και στο τρίγωνο τριών μεγάλων διαμερισμάτων της χώρας, της Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Το χωριό είναι εγκατεστημένο σε μια μικρή κοιλάδα με πολλές κρανιές, στον ορεινό όγκο της Βόρειας Πίνδου, και συνορεύει: ανατολικά με την Καλλιθέα και τα Πριόνια, δυτικά με το Μικρολείβαδο και το Περιβόλι, βόρεια με το Μοναχήτι και το Κυπουριό και Νότια με τη Μηλιά, που υπάγεται στο Νομό Ιωαννίνων, και την Παλαιά Κουτσούφλιανη (Πλατανιά), που υπάγεται στο Νομό Τρικάλων.